O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va inovatsiyalar vazirligi

Yuqori garmonikani elektr energiya hisoblagichlariga ta’siri. Nosinusoidal tok va kuchlanishlarda elektr energiya o‘lchash asboblari katta xatolik bilan ishlaydi. Xususan, induksion hisoblagichlari yuqori garmonika chastotalarida salbiy chastotali xatolikka ega (2.7– rasm).
Nosinusoidal bo‘ganligi sababli elektr energiyasini o‘lchashdagi umumiy xatolik quyidagiga teng:

bu yerda n-chi garmonika uchun xatolik; mos ravishda birinchi va n-chi garmonikalarning chastotalaridagi quvvati.
Shunday qilib, nochiziqli elektr qabul qilgichlar mavjud bo‘lganda, elektr energiyasi “qo‘shimcha hisoblanadi”. Masalan, katta kuchlanishli buzilishlar bilan o‘lchash xatoligi 4...6%ga yetishi mumkin. 11 va 13-chi garmonikalar induksion hisoblagichlarning xatoligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Hisoblashdagi xatoliklar har xil sifatli elektr energiyasini hisobga olish natijasida iste’mol qilingan elektr energiya balansini buzilishiga olib keladi.

2.7– rasm. Hisoblagichning chastotaviy xususiyatlari

Elektron hisoblagichlar nosinusoidal rejimlarda elektr energiyasini o‘lchashda yuqori aniqlikni ta’minlaydi.

Yuqori garmonikalar mavjud bo‘lganda, kuchlanish va tokni o‘lchash ham qo‘shimmcha xatoliklarga olib keladi.
Yuqori garmonikalar avtomatlashtirish va telemexanika tizimlarining ishlashiga putur yetkazadi.[14]
Elektr ta’minoti tizimining ishonchliligi pasaytiradi.
Korxonalarning elektr ta’minoti tizimlarida yuqori garmonikaning asosiy manbalari
Ventilli o‘zgartirgichlar. Elektr ta’minoti tizimlarida yuqori garmonikaning manbalari nochiziqli xususiyatlarga ega bo‘lgan elektr qabul qilgichlar hisoblanadi. Ventilli o‘zgartirgichlar odatda nochiziqli yuklamalardir.
Eng keng tarqalgan ventilli o‘zgartirgichlari uch fazali ko‘prik sxemasida (Laironov sxemasi) ifodalangan (2.8 – rasm). Ko‘prik sxemalari yaxshi energetik xususiyatlari tufayli keng qo‘llaniladi, shuningdek, murakkab ko‘p ko‘prikli o‘zgartirgichlarni qurish uchun xizmat qiladi.
Ushbu to‘g‘rilash sxemasi olti fazali yoki olti impulsli to‘g‘rilash sxemasini amalga oshirishga imkon beradi. Noto‘g‘ri burchakka siljigan kuchlanish bilan ishlaydigan bir nechta to‘g‘rilash ko‘prigining ketma-ket yoki parallel ulanishi 12, 18, 24, 48... – fazali to‘g‘rilash sxemalarini (oltiga karrali) olish imkonini beradi. Kuchlanish siljish burchagi transformatorning birlamchi yoki ikkilamchi chulg‘amlari uchun tegishli ulanish sxemalari yordamida amalga oshiriladi.