O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

Ildizm evali ekinlar
Itti g u r u h g a i c r i u v l i , s h i r a l i , q u r u q m o d d a s i k a m b o 'l g a n
i li 1
1
/ hi г v n 1
1
o 'm m lik la r k irad i. l i a r xil slu ik ld a g i, k a tta -k ic h ik lik d a g i 
ild i/in e v a la id a k iu b o n su v lari u la rn in g q u ru q v aznig a n is b a ta n k o 'p
to 'p liin u d i (14 -24 foiz). Bu g u r u h g a k ir a d ig a n o 's im lik la r h a r xil 
b o I a it i к o i l a n i n g ( s h o 'r a g u l l i l a r , s o y a b o n l a r , k a r a m d o s h l a r ,
n n ira k k a b g u llila r) v a k illa ri b o 'lib , u la rn in g o ra s id a bir, ik k i v a k o 'p
yillik tu r la r i u c h ra y d i. O 'z b e k is t o n d a a k s a r iy a t h o ld a k o 'p y illik
tu r la r i e k ila d i (q a n d la v la g i, x a s h a k i la v la g i, s h o lg 'o m , x a s h a k i 
n u b /lin t). Hu o 's im lik la r h a r xil y o 'n a lis h d a q o 'lla n ila d i. Q a n d lav lag i 
q a n d u h la b c h iq a rish uchun te x n ik ek in s ifa tid a ek ilad i. O z iq -o v q a t 
u c h u n s a b / i , la v la g i, s h o lg 'o m , t u r p , c h o r v a c h ilik d a yem x a s h a k
sifa tid a x a sh a k i lav lag i, tu rn e p s, ta b o b a t d a ish la tish u ch u n s a c h ra tq i 
ek ilad i. Q ish d a k o 'k a t o z u q a b o 'lm a g a n d a ild iz m e v alilar eng aso siy
sln iu li o z u q a h iso b la n a d i. Y e m -x a sh a k s ifa tid a u la rn m g b a rg la ri h am
ix h la tila d i.
!27

---

Bu o ‘sim liklarning ildizm evasi ta rk ib id a 10 foizdan 30 foizgasha q u ru q
m o d d a , k o ‘p m iq d o rd a q a n d , k ra x m a l, h a r xil tu z la r, v ita m in la r va 
k a r o ti n b o 'l a d i . T a r k ib i d a suv k o 'p b o 'lg a n l i g i tu f a y li u la r n in g
m ah su lo tin i saqlash qiyinroq.
Xashaki lavlagi
Ahamiyati.
X ashaki lavlagi shirali, yengil hazm b o 'la d ig a n v a to 'y im li 
ozu q a hisoblanadi. U n in g to 'y im lilik qiym ati chorva m o llari organizm i 
u ch u n za ru r b o 'lg a n m o d d a la r - uglevodlar, azotsiz ekstrak tiv m o dd alar, 
m ineral tu zlar va v itam in larg a boy, b u ch orva m ollari o rganizm id a d a g 'a l 
xash ak n in g yaxshi hazm b o 'lish ig a y o rd am beradi.
Tarixi.
X a sh a k i lav lag in in g kelib ch iq ish i q a n d la v la g id e k b o 'lib , 
X V III - X IX asrlard a lavlagi ildizm evalari x o 'ra k i, q a n d va yem -xashak 
y o 'n a lis h la ri u ch u n y e tish tirila d ig a n b o 'ld i. X a sh a k i lav lag i Y e v ro p a 
m a m la k a tla ri - B uyuk B ritaniya, F ran siy a, Belgiya, G erm an iya, D aniya 
v a b o s h q a su tch ilik , q o ra m o lc h ilig i riv o jla n g a n m a m la k a tla r d a k o 'p
ta rq a lg a n . Bu m a m la k a tla r d a ild iz m e v alilar hosili g e k ta rig a 600-900 
sentnerni tashkil qiladi.
H a m d o 'stlik m a m la k a tla rid a hozirgi v a q td a x ashaki lavlagi 1,8 m ln 
g e k ta r m ay d o n n i eg allaydi. Ild izm ev a hosili 204-215 sen tn erg a teng. 
O 'z b e k is to n d a 1999-yili x a s h a k i lav lag i ek ilg an m a y d o n 14,71 m ing 
g e k ta m i tash k il e tg an b o 'lib , ildizm eva hosili 198,9 sen tn erg a yetgan. 
A yrim ilg 'o r ja m o a x o 'ja lik la rid a g ek tarid an 800 - 1000 sentner v a u nd an 
y u q o ri hosil olingan. O 'z b ek isto n sh aro itid a u ru g ‘ hosili 15-20 sentnerni 
tash k il etadi.