O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

O 'sim liklam ing hayotiy shakllari
O 'sim liklar hayotiy shakllarining daniyalik bo tan ik R aunker 
tomonidan taklif qilingan sistemasi botanikaga doir adabiyotlarda eng 
k o'p tilga olinadi. Raunker o'zining klassifikatsiyasida o'simliklaming 
yangilanib turadigan organlari joylanishiga va ularning bu organlari 
qishning noqulay sharoitidan yoki qurg'og'chilikdan himoyalanishiga 
asoslanadi. O 'sim liklar hayotiy shakllari yoki (R aunker atashicha, 
biologik tiplar) sistemasi quyidagi gumhlami o'z ichiga oladi:
1.Fanerofitlar guruhi. 
B ular jum lasiga n o v d alari qishda qurib 
qolmaydigan hamda yangilanish kurtaklari yerdan yuqorida turadigan 
buta va daraxtlar kiradi.
2. Hamefitlar guruhi. Bular o 't va chala buta o'sim liklari bo'lib, 
ularning yer usti poyasi batamom qurimaydi, lekin novdalari past bo'yli 
bo'ladi yoki yer bag'irlab o'sadi. Yangilanish kurtaklari yer betiga yaqin 
turadi. Arktikada o'sadigan ko'pgina butalar va m o'tadil kengliklar 
florasining ba’zi turlari hamefitlar guruhiga kiradi.
40

---

3. Cemikriptofitlar guruhi yerda novdalari deyarli ostigacha qurib qoladigan 
o'simliklar bo‘lib, ularning tiklanish organlari (kurtaklari) deyarli yer yuzasida 
turadi. Ko‘pgina yaylov o'simliklari gemikriptofitlar guruhiga kiradi.
4. Kriptofltlar guruhi. 
Bu guruh o'simliklaming yer usti organlari 
batamom qurib qoladi. Tiklanish organlari yilning noqulay davrlarida 
yer ostida yoki suvda (suv o'simliklariniki) saqlanib qoladi. Bu guruhga 
piyozli, tuganakli, ildizpoyali o'simliklar kiradi.
5. Terofitlar guruhi. Bu o'simliklaming yer usti va yer osti organlari 
batamom quriydi. Yilning noqulay davrlarida ularning faqat urug'lari 
saqlanib qoladi. Bu guruhga bir yillik o'simliklar kiradi.
K o'p yillik va bir yillik o'tlar vegetativ davrining turlicha davom 
etishi bilan ham farqlanadi. Bularning b a’zilari bahordan kuzgacha, 
boshqalari yoz o'rtasigacha o'sadi. Ko'pchiligi esa bahor oxiri yoki yoz 
b oshlarida ja ziram a issiqlar b o shlanib, yerning betidagi nam
tugagandayoq rivojlanib bo'ladi. O'simliklar o'sishining yoz boshida 
tugaydigan bunday turlari efimeriodlar (ko'p yillik o'tlar) yoki efimerlar 
(bir yillik o'tlar) deb ataladi. O'zbekiston sharoitida rang, qo'ng'irbosh, 
juda ko'p xil lolalar efimerlarga misol bo'ladi