O’zbekiston Respublikasi oliy va o

O‘t oldirish tizimidagi ish jarayoni

O‘t oldirish tizimida sodir bo‘ladigan jarayonlarni uch bosqichga bo‘lish mumkin:

1. 
   uzgich kontaktlari tutashishi va o‘t oldirish g‘altagining birlamchi chulg‘amida tokning ortib borishi;
   
2. 
   uzgich kontaktlarining uzilishi va o‘t oldirish g‘altagining ikkilamchi chulg‘amida yuqori kuchlanishning induktsiyalanishi;
   
3. 
   o‘t oldirish shamlari elektrodlari orasida uchqunli razryad hosil bo‘lishi. Bu uch bosqichni batafsil ko‘rib chiqamiz.
   

Birinchi bosqich. Uzgich kontaktlari tutashganda akkumulatorlar batareyasining kuchlanishi U, birlamchi tok i ni hosil qiladi va u quyidagi zanjir bo‘yicha o‘tadi (5.5-rasm): akkumulatorlarlar batareyasining musbat qutbi - qo‘shimcha qarshilik - o‘t oldirish g‘altagining birlamchi chulg‘ami - uzgich kontaktlari - massa - akkumulatorlar batareyasining manfiy qutbi. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko‘ra:

^{U + E}s ^{= iR . (5.1)
Bunda R = R}1 ^{+ R}q ^{birlamchi zanjirning umumiy qarshiligi; R}1^{- birlamchi chulg‘ami qarshiligi; R}q ^{- qo‘shimha qarshilik; E}s ^{- birlamchi chulg‘am o‘ramlarida induktsiyalangan o‘zinduktsiya EYUKi.}

e  L ^di .

^s dt

Bu ifodani (5.1) ga qo‘ysak, birlamchi tok o‘sish jarayonining differensial tenglamasi hosil bo‘ladi:

U  L ^di  iR ^.

dt
Bu differensial tenglama yechilsa, quyidagi ifoda hosil bo‘ladi:

i  ^U (1  e R

• 
  ^Rt L
  

₎, (5.2)

Demak, uzgich kontaktlari ulangan holda birlamchi tok eksponenta bo‘ylab ortib, o‘zining maksimal - barqaror qiymatiga intiladi (5.3- rasm, a) :

I  ^{U .}

1 _R