O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

Birinchi bo‘lim rejasi: 
1) davlatning siyosiy taqdiri, uning bosqichma-bosqich rivojlanishi va 
davlatning umumiy siyosiy tizimidagi hozirgi mavqei to‗g‗risida umumiy 
qarashlarni taqdim etish; davlatning harbiy vositalarini belgilaydigan asosiy 
kuchlar uning siyosiy mavqeiga mos kelishini tahlil qilish; 
2) hududni (ya'ni davlat egallagan yer yuzini) butun makon bo‗ylab geografik 
joylashuvi va asosiy topografik xususiyatlari bo‗yicha ko‗rib chiqish; 
3) chegaralarni butun hududga, shuningdek qo‗shni davlatlarga nisbatan 
aniqlash uchun bu umumiy harbiy masalalarda juda muhimdir: boshqa 
davlat uzoq cho‗zilgan yoki alohida qismlarga taralgan, boshqasi 
yaxlitlangan va tuzilgan qattiq massa; biri o‗z pozitsiyasida faqat kontinental 
davlat, ikkinchisi faqat dengizchilik; biri mudofaa uchun boshqasiga 
qaraganda nisbatan ko‗p sonli qo‗shinlarga ega bo‗lishga majbur; 
4) ba‘zida muhim harbiy ta'sirga ega bo‗lishi mumkin bo‗lgan viloyatning 
topografik xususiyatini ko‗rib chiqish; u ba'zida qurolli kuchlarning tuzilishi 
va tarkibiga ishora qiladi: bir davlat asosan quruqlik kuchlariga ega, 
ikkinchisi flotni kuchaytiradi va hk; 
5) armiya va dengiz flotini etkazib berish va saqlash uchun davlatning o‗z 
mablag‗larini belgilaydigan tuproq unumdorligi, iqlim va yerning boshqa 
xususiyatlarini o‗rganish, tinchlik davrida qo‗shinlarni joylashtirish tizimini 
va boshqalarni ko‗rsatib berish; 
6) harbiy va oziq-ovqat zahiralarini tashish uchun qulaylik yaratadigan yoki 
to‗sqinlik qiladigan umumiy harbiy-ma'muriy mulohazalarga ta'sir 
ko‗rsatadigan suv va quruqlik aloqalarini tahlil qilish, tinchlik davrida ham, 
jangovar 
harakatlar 
boshlangunga 
qadar 
qo‗shinlarning 
o‗zlari 
harakatlanishi: shu nuqtai nazardan, marshrutlarning umumiy xususiyatlari 
holatida va ularning yo‗nalishlari tizimida ko‗rib chiqilishi kerak; 
7) aholini hisobga olish: hajmi, taqsimlanishi, moddiy farovonlik darajasi, 
axloqiy holati - bu ma‘lumotlar nafaqat qurolli kuchlarning hajmini, balki 
ularning muhim xususiyatlarini ham belgilaydi, shuningdek, urush holatida, 
hukumat xalqning yordamiga va o‗z kuchlarining ishonchliligiga tayanishi 
mumkin; 
8) davlat tuzilishi, qarorlari va moliya, hukumatning xalqqa va butun davlatga 
boshqa kuchlarga munosabatini tahlil qilish, bu harbiy tizimga, urushning 
o‗zi va harbiy-ma'muriy choralarga juda muhim ta'sir ko‗rsatadi. Tinchlik 
davrida ham, urush davrida ham bir davlat boshqasiga nisbatan nisbatan 

---

62 
ko‗proq qo‗shin tutishi mumkin. Biri kuchli markazlashtirish tarkibida, 
ikkinchisida davlat qismlari zaif aloqaga ega va bularning barchasi bevosita 
harbiy mulohazalar bilan bog‗liq. 
Shunday qilib, geostrategik tahlilning birinchi bo‗limi qisqacha shaklda 
barcha geostrategiyaning mohiyatini qamrab oladi, ammo faqat harbiy nuqtai 
nazardan.