O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

18.6. Sotib olingan xususiy aksiyalar hisobi.

Sotib olingan xususiy aksiyalar bu- keyinchalik qayta sotish yoki bekor qilish maqsadida sotib olingan xususiy aksiyalar miqdori va qiymati tushuniladi.

Sotib olingan xususiy aksiyalar quyidagi schyotlarda hisobgaolinadi:
8610 “Sotib olingan xususiy aksiyalar - oddiy”
8620 “Sotib olingan xususiy aksiyalar - imtiyozli”.
“Sotib olingan xususiy aksiyalar” korxonalarning quyidagi maqsadlarini amalga oshirish uchun ularni keyinchalik tarqatish yoki bekor qilish uchun sotib olinadi.
Maqsad:
-aksiya kursini tutib turish;
-har bir qolgan aksiyaga dividendlarni ko‘paytirish;
-aksiyalarni o‘z xodimlari orasida tarqatish;
-qolgan aksiyalarning nominal qiymatini oshirish;
-boshqa korxonalar tomonidan nazorat o‘rnatish uchun aksiyalar xarid qilinishining oldini olish
Sotib olingan xususiy aksiyalarni hisobga oluvchi schyotlar 8300 “Ustav kapitalini hisobga oluvchi schyotlar”ga nisbatan kontr-passiv schyot hisoblanib, aksiyadorlik jamiyatlarining ustav kapitali miqdorini kamaytiradi va balansda ustav kapitali summasidan chegiriladigan summa sifatida ko‘rsatiladi.
Emitent tomonidan sotib olingan xususiy aksiyalarning qiymati
8610 “Sotib olingan xususiy aksiyalar - oddiy” va 8620 “Sotib olingan xususiy aksiyalar - imtiyozli” schyotlarining debetida haqiqiy sotib olish bahosida pul mablag‘larini hisobga oluvchi schyotlar bilan bog‘langan holda aks ettiriladi.
Sotib olingan xususiy aksiyalar sotib olish bahosidan yuqori bahoda qaytadan sotilganda o‘rtadagi farq summasi 9590 “Moliyaviy faoliyatning boshqa daromadlari” schyotiga kreditlanadi.
Agarda sotib olingan xususiy aksiya sotib olish bahosidan past bahoda qayta sotilsa, o‘rtadagi farq summasi 9690 “Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar” schyotining debet tomonida ko‘rsatiladi. Nominal qiymatidan past bahoda sotib olingan xususiy aksiyalarni bekor qilishda, ushbu qiymatlar o‘rtasidagi farq 9590 “Moliyaviy faoliyatning boshqa daromadlari” schyotining kreditida aks ettiriladi. Agar bekor qilingan sotib olingan xususiy aksiyalarning qiymati ularning nominal qiymatidan yuqori bo‘lsa, unda farq 9690 “Moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar” schyotining debetida aks ettiriladi. Boshqa korxonalar (mas’uliyati cheklangan jamiyatlar, sherikchilik va boshqalar) sotib olingan xususiy aksiyalarni hisobga oluvchi schyotlar (8600)dan korxona tomonidan o‘rnatilgan tartibda boshqa qatnashuvchilarga yoki uchinchi shaxsga berish uchun sotib olingan ustav kapitalidagi ulushni hisobga olish uchun foydalanadi.