O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot univеrsitеti «Lоgistikа» tа’lim yo’nаlishi tаlаbаlаri uchun

To'g'ri va ishonchli talab rejasiga ega bo'lishning bir nechta sabablari bor:
Buyurtmalarni bajarishni meyorlashtirilmagan vaqti
Mijozlarga xizmat ko'rsatish muddati iste'molchi kutishga tayyor bo'lgan paytda mahsulotni buyurtma qilish va mahsulotni qabul qilish davri; ko'pincha uning muddati tashkilotni ishlab chiqarish yoki tarqatish uchun zarur bo'lgan vaqtdan ancha past buladi.
Ushbu muddatni kamaytirish uchun odatda korxonalar juda ko‘p xarajatlar qiladilar.
Ishlab chiqarish jarayonlarini o'zgartirish va ishlab chiqarish vaqtini qisqartirishga qaratilgan harakatlar, tarqatish vaqtini qisqartirish uchun bir qator operatsiyalarni iste'molchiga yaqinroq joylashtirish imkonini beradi.
Ushbu vazifani hisobga olgan holda, talabning rejasi ishlab chiqilgan bo'lib, uning maqsadi mahsulotning vaqtida har qanday vaqtda mavjudligini kafolatlash va iste'molchi kutishga tayyor bo'lgan davrda yetkazib berilishi mumkin.
Marketingni boshqarish
Ko'pgina tashkilotlar rivojlanishi mumkin bo'lgan yagona yo'li - ularning bozor ulushini oshirishdir.
Asosiy usullar reklama va marketingning boshqa usullari hisoblanadi.
Marketing harakati, odatda qimmat bo'lishi bilan birga, juda samarali bo'lishi mumkin, lekin ular yomon rejalashtirilsa, ular sotish o'sishiga juda kam ta'sir ko'rsatadi.
Bitta Sony kompaniyasini PlayStation uyin pristavkalarini olish mumkin, bunda iste’mol talabi bozordagi taklifdan bir necha marta ko‘p bo‘lgan.
Marketologlar talabni qo‘llab – quvvatlash bilan bog‘liq voqealarni to‘g‘ri baxolay olmaganlari salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Anik reja ma’lum mahsulotni kerakli joyga, kerakli miqdorda, maxsulot qayrda zarur va maxsulot qachon zarurligini aniqlash va qaror qabul qilish uchun muximdir.
Xarajatlar ruxatini tuzish va moliyalashni rejalashtirish
Barcha tashkilotlar moliyaviy rejalarini va xarajatlar smetalarini muntazam ravishda ishlab chiqishlari zarur. Talabni bashorat qilishni juda ko‘p usullari mavjud. Osonroq va aniqroq bo‘lishi uchun uni ikki guruxga ajratish mumkin: ekpert va statistik.
Birinchisi ekspert xulosasiga asoslangan va o‘zining tabiatiga sub'ektivdir.
Ularning mohiyati turli ekspert xulosalarini bashoratlashtirilgan formulalarga aylantirishdir.
Ekspert usullariga quyidagilar kiradi: komissiyalar usuli, “aqliy hujum”, anketa so‘rovi, Delfi usuli.
Statistik usullar korxonani kelajakdagi faoliyatini rejalashtirishda korxonani o‘tgan yillardagi faoliyatiga asoslanadi bu esa statistik xisob – kitoblar qo‘llashni o‘z ichiga oladi.
Odatiy namuna – o‘rtachani chiqarish usuli. Ulardan biri –o‘rtacha o‘zgaruvchan o‘lchamlarni qo‘llash. Taxmin qilamiz, korxona qanaqadir maxsulotga 12 haftalik talabni aniqlashda o‘rtacha o‘zgaruvchan o‘lchamlarni qo‘llamoqchi. Bu uchun 12 xaftalik maxsulot sotilishini umumlashtiradi, chiqqan miqdorni 12 ga bo‘ladi, bu bilan u o‘rtacha o‘lchamni keltirib chiqaradi. Yetti kundan keyin oxirgi xaftadagi sotuv hjmini qo‘shib birinchi haftadagi sotuv hajmini ayirib tashlaydi, shu bilan u yana 12 haftalik ko‘rsatkichga ega bo‘ladi.
Bu holatda biz oddiy o‘rtacha ko‘rsatkichni qo‘llash to‘g‘risida gapiramiz Xisob-kitov namunasi:
Eski bashorat bo‘yicha (bir oylik savdo) – 100 birlik.
Joriy paytdagi haqiqiy savdo (oxirgi oy) – 80 birlik
Yangi bashorat (oddiy o‘rtacha) 90 birlik
Bu usulning yaqqol kamchiliklaridan biri bo‘lib joriy davrdagi haqiqiy savdoga, eski bashoratdagi singari bir xil urg‘u berilganligidir. Odatda xamma eski bashoratga kuproq va joriy sadoga kamroq urg‘u bergan maqulroq
Og‘irlik koeffitsentini 0,8 va 0,2 bilan aniqlash maqsadga muvofiqroq
(natijada ular birga tenglashtirilgan bo‘lishi shart)
U holda o‘rtacha birlikni quyidagicha xisoblash mumkin:
Eski bashorat -100x0,8=80 birlik
Haqiqiy savdo hjmi – 80 x 0,2 = 16 birlik
YAngi bashorat – 80 + 16 = 96 birlik
Ushbu usul eksponentaviy yumshatilish usuli deb ataladi.