O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti
Inson hayotidagi o’zgarishlarning farovonligiga taʼsiri
Download 1.36 Mb. Pdf ko'rish
|
Xulq-atvor (o\'quv qo\'llanma) - янги
|
10.2. Inson hayotidagi o’zgarishlarning farovonligiga taʼsiri
Klark Angliya aholisining umumiy ma’lumotlaridan foydalanib, u hissiy baxtni o’z ichiga olgan va ishsizlikka qarshi ijtimoiy me’yorlar baxtga qanday ta’sir qilishini o’rgangan. Umumiy ma’lumotlarining qat’iy ta’sir modeli deb ataladigan empirik tahlildan foydalangan holda u individual farqlarni nazorat qildi. Agar biror kishi ishini yo’qotsa, baxt darajasining pasayishi ehtimoli ko’proq bo’ladi. Shunisi e’tiborga loyiqki, erkak uchun pasayish darajasi uning mintaqasida ishsizlik darajasi yuqori bo’lsa, uning turmush o’rtog’i ham ishsiz bo’lsa va “boshqalarning ishsizlik darajasi” (uni hisobga olmaganda, uning oilasining barcha voyaga etgan a’zolarining ishsizligi) kamayadi. Qachonki u 132 qat’iy ta’sir modelidan foydalanmagan va shaxslararo taqqoslashlarni o’tkazganida natija bir xil bo’lgan. Klark ushbu natijalarni, ya’ni insonlarni ish bilan ta’minlash kerakligini va agar insonning atrofida ko’proq insonlar ishsiz bo’lsa, bu me’yordan chetga chiqishdan kommunal xizmatlarning pasayishi kamroq bo’lishini hisobga olgan holda izohladi. Clark, Diener, Georgellis, and Lucaslar Germaniyada 20 yil davomida umumiy ma’lumotlaridan foydalangan va ishsizlik, nikoh va ajralish kabi hayotiy voqealar insonlarning baxtiga qanday ta’sir qilishini o’rganib chiqdi. Adabiyotda, agar inson baxt darajasiga ta’sir qilishi kerak bo’lgan katta hayotiy voqeani boshdan kechirsa ham, baxt darajasi uzoq muddatli darajaga qaytadigan moslashuv ko’pincha kuzatiladi. Ularning ma’lumotlarida “Hamma narsani hisobga olsak, hozirgi hayotingizdan qanchalik qoniqasiz?” degan savol bor edi va respondentlardan hayotdan qoniqish darajasini 0-10 shkalasi bo’yicha baholashni so’radi. Baholash uchun ular qat’iy ta’sir modelidan foydalanganlar. Asosiy xulosalar quyidagilardan iborat: birinchidan, ishsizlikning ta’siri bo’yicha, hayotdan qoniqish ishni yo’qotishdan oldin ham pasayadi va ishni yo’qotgandan keyin ham statistik ahamiyatga ega. Erkak respondentlar uchun hayotdan qoniqishning pasayishi ishni yo’qotishdan 4 yil oldin boshlangan bo’lsa, ayol respondentlar uchun esa ishni yo’qotganda boshlanadi. Ishni yo’qotgandan keyin hayotdan qoniqish darajasining pasayishi erkaklarda 5 yil, ayollarda esa 3 yil davom etadi, bu vaqtdan keyin pasayish statistik ahamiyatga ega emas edi. Ishni yo’qotishdan oldin hayotdan qoniqishning pasayishi mumkin bo’lgan tushuntirishlar, ular o’zlarining ishdan bo’shatishlarini oldindan ko’rishlari yoki o’z ishlaridan qoniqmasliklari ehtimolini o’z ichiga oladi. Erkak respondentlar uchun ishdan ayrilganidan keyin moslashish kuzatilmadi. Ikkinchidan, nikohning ta’siri bo’yicha, erkak va ayol respondentlar uchun nikohdan oldin va keyin hayotdan qoniqishning statistik jihatdan sezilarli 133 ijobiy ta’siri kuzatildi, ammo, ta’sir doimiy emas. Nikohdan ikki yil o’tgach, bu ta’sir erkak va ayol respondentlar uchun endi ahamiyatli emas, bu moslashuv sodir bo’layotganidan dalolat beradi. Nikohning hayotdan qoniqishga ijobiy ta’siri statistik jihatdan nikohdan 3 yil oldin, erkaklar uchun esa 1 yil. Nihoyat, ajralishning ta’siriga kelsak, ajralishdan oldin ham erkaklar, ham ayollar uchun hayotdan qoniqish statistik ahamiyatga ega bo’lgan holda pasayadi. Shunga qaramay, salbiy ta’sir erkaklar uchun uzoqroq davom etadi - ajralishdan oldingi 4 yil davomida statistik ahamiyatga ega, lekin ayollar uchun atigi 2 yil. Biroq, umumiy ma’lumotlarining ajralishdan keyingi ta’siri, ajralishning hayotdan qoniqishga ta’siri salbiy bo’lgan shaxslararo taqqoslashlar bilan kesma ma’lumotlarning ishonchli natijalaridan juda farq qildi. Umumiy ma’lumotlari natijalari ajrashgandan keyin bir necha yil o’tgach, erkak va ayol respondentlar uchun ijobiy ta’sir ko’rsatdi: hayotdan qoniqish erkaklar uchun ajrashgandan keyin 2, 4 va 5 yil o’tgach, ayollar uchun ajralishdan keyin 4 va 5 yil o’tgach statistik jihatdan sezilarli darajada oshadi. respondentlar. Ajralishdan keyin hayotdan qoniqishning statistik jihatdan sezilarli darajada pasayishi kuzatilmadi. Talqinlardan biri teskari sabab- oqibatdir, ya’ni ajralish baxtining salbiy ta’siri, ya’ni, baxt darajasi past bo’lgan insonlarning ajralish ehtimoli ko’proq bo’ladi. Bu qo’shimcha tekshirishni talab qiladi. Download 1.36 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|