O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus

Adenoglpofizning gipotalamus tomonidan nazorat qilishi 
40-50 chi yillarda G.Xarris portal (darvoza) qon aylanishi orqali gipotalanius bilan gipofiz 
o‘rtasidagi bog‘lanishni ko‘rsatib berdi. Keyinchalik, bu g‘oya rivojlanib, gipotalamus va gipofiz 
orasida funksional bog‟lanishning borligi aniqlandi. Gipotalamusning gipofizotrop mintaqasida 
joylashgan kichik neyrosekretor hujayralarida peptidli gornionlar hosil bo‘ladi, qaysiki 
adenogipofizning bez hujayralarini boshqaradi. Gipofizda gormonlarni sintez qiluvchi va ishlab 
chiqaruvchi 
gormonlar 
rilizing-gormonlar 
yoki 
liberinlar 
deyiladi. 
Bu 
jarayonni 
tormozlanuvchilar -ingibitor-gormonlar yoki statinlar deyiladi. 
Gipofizotrop mintaqasidan gormonlar adenogipofizga gipofizning darvoza venasi 
orqali kiradi. Gipotalamusning gipofizotrop gormonlariga quyidagilar kiradi (18-jadval). 
18-jadval 
Nomi 
Qisqartirilgan 
nomi 
Qaysi garmon ishlab chiqarilishiga 
ta‘sir qiladi 
I. Rilizning – gormonlar (liberinlar) 
1. Tireotropin-rilizin gormon (tiroliberin) 
TRG 
Tireotrop gormon (TTG) 
2. Luteinlovchi gormonning rilizing-
gormoni (luliberin) 
LG-RG 
Gonadotrop gormonlar (GTT) 
3. 
Kortikotropin-rilizin 
gormon 
(kortikoliberin) 
KRG 
Adrenokortikotrop gormon (AKTG) 
4. O‘sish gormonining rilizing gormoni 
(somatoliberin) 
GR-RG 
O‘sish gormoni 
5. 
Prolaktinning 
rilizing 
gormoni 
(prolaktoliberin) 
PRL-RG 
Prolaktin 
6. 
Melanoshitlarni 
rag‘batlantiruvchi 
gormonning-rilizing 
gormoni 
(melanoliberin) 
MSG-RG 
Melanotsitlarni 
ragbatlantiruvchi 
gormon 
II. Ingibitor gormonlar (statinlar) 
1. O‘sish gormonining ingibitor omili 
(somatostatin) 
GR-IG 
O‘sish gormoni 
2. 
Prolaktinning 
ingibitor 
omili 
(prolaktostatin) 
PRL-IG 
Prolaktin 
3. 
Melanostitlarni 
ragbatlantiruvchi 
gormonning ingibitor omili 
MSG-IG 
Melanostitlarni 
rag‘batlantiruvchi 
gormon 
 
19-jadval 
Adenogipofiz ajratadigan gormonlar 
Gormon 
va 
uni 
ajratadigan 
gipofiz 
bo‘lagi 
Kimyoviy 
tuzilishi 
Ta‘siri o‘tadigan qurilma 
Samarasi 
Oldingi bo‘lak 
1. Adrenokortikotrop 
gopmon (AKTG) 
Polipeptid 
Buyrak 
usti 
bezining 
po‘stloq qavati 
Kortikisteroid 
gormonlar 
sintezini kuchaytirish 
2. Prolaktin (PRL) 
Oddiy oqsil 
Sut bezlari va sariq tana 
Sut ajralishini kuchaytirich, 

---

88 
sariq 
tana 
rivojlanishini 
ta‘minlash 
3. O‘sish gormoni 
(somatotrop gormon) 
Oddiy oqsil 
Suyaklar mushaklar, yog‘ 
to‘qimasi 
Tana o‘sishini ta‘minlash 
4. Tireotrop gormon 
(TTG) 
Glikoprotein 
Qalqonsimon 
bez 
follikulalarini 
qoplovchi 
epiteliy 
Tireoid gormonlar sintazini 
kuchaytirish 
5. 
Follikulalarni 
stimullovchi gormon 
(FSG) 
Glikoprotein 
Tuhumdon 
follikulalari, 
urug‘ kanalchalari 
Jinsiy 
hujayralar 
rivojlanishini va yetilishini 
ta‘minlash, jinsiy gormonlar 
sekresiyasini boshqarish 
6. 
Luteinlovchi 
gormon (LG) 
Glikoprotein 
Sariq tana, jinsiy bezlar 
Sariq tana rivojlanishini va 
faoliyatini bosharish 
Oraliq bo‘lak 
1. 
Melanositlarni 
stimullovchi gormon 
(MSG) 
Polipeptid 
Melanotsitlar 
Terini qoraytirish