O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Jo\'rayev
|
165 20.2. Metallarni kesib ishlash turlari Metallarni kesib ishlash insoniyatga qadimdan ma’lum qo‘l bilan yuritiladigan tokarlik va parmalash stanoklari, XII asrdayoq mavjud edi. Mexanik yuritmali tokarlik va parmalash stanoklari XVI asrdan ishlatila boshladi. 1645 yilda YAkov Batishchev va Ivan Osipov original konstruksiyali stanoklar yaratdilar. 1716 yilda A. K. Nartov mexanik supportli tokarlik stanogi qurdi. XIX asrning o‘rtalariga kelib, tokarlik, parmalash, frezalash, randalash, jilvirlash stanoklarn va boshqa stanoklar barpo etildi. Ana shu davrda metallarni kesish to‘g‘risidagi fan vujudga keldi. Bu fanning asoschisi rus olimi I. A. Time bo‘ldi. U metallarni kesish jarayoning fizikaviy tabiatini nazariy jihatdan izohlab berdi. Akad. A. V. Gadolin, prof. P. A. Afanasev, prof. K. A. Zvorikinning metallarni kesish nazariyasiga qo‘shgan hissalari juda katta. Rus olimi YA. G. Usachev kesish tezligining va kesish zonasidagi temperaturaning ta’sirini aniqladi hamda kesish rejimlarini o‘zgartirish yo‘li bilan qirindi turini, kesish kuchini va kesilgan yuza tozaligini o‘zgartirish mumkinligini ko‘rsatdi. Metallarni kesib ishlashda ularning anchagina qismi qirindiga ketadi. Binobarin, qirindi miqdorini va demak, metallning isrofgarchiligini kamaytirish uchun, zagotovkalar olishda doim imkoni boricha kam, ammo texnologik jarayonining eng tejamli bo‘lishini ta’minlaydigan darajada qoldirilishi lozim. Novator ishchilar, injener-texnik xodimlar va olimlarning hamkorlign tufayli metallarni kesib ishlash sohasida katta-katta yutuqlar qo‘lga kiritildi va kiritilmoqda. Metallarni kesib ishlash usullari. Kesib ishlashda turli zagotovkalardan: quyma, pokovka va boshqalardan foydalaniladi. Zagotovkalar tegishli stanoklarda kesib ishlanadi. Stanoklar ish organlarining harakatlari asosiy va yordamchi harakatlarga bo‘linadi. Asosiy harakat zagotovkadan qirindi kesib olish bilan bog‘liq, yordamchi harakat esa zagotovkadan qirindi kesib olish bilan bog‘liq bo‘lmagan harakatlardir. Masalan, kesuvchi asbobni zagotovkaga keltirish, uni zagotovkadan chetlatish va shu kabi harakatlar yordamchi harakatlar bo‘ladi. Asosiy harakat, o‘z navbatida, bosh harakat bilan surish. hrakatiga bo‘linadi. 166 Metallarni kesib ishlashning asosiy usullari jumlasiga yo‘nish, randalash, yig‘ish, parmalash, frezalash, jilvirlash va sidirish (protyajkalash) kiradi. Yo‘nish. Bu jarayon tokarlik stanoklarida keskich bilan ba- jariladi. Yo‘nish jarayonida zagotovka aylanma harakatga, keskich esa bo‘ylama yoki ko‘ndalang yo‘nalishda ilgarilanma harakatga keltiriladi. Bunda zagotovkaning harakati tez sodir bo‘ladi va bosh harakat deb ataladi, keskichning harakati esa sekinroq bo‘ladi va surish harakati deyiladi. Bosh harakat kesish harakati deb bosh harakat tezligi esa kesish tezligi deb ataladi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|