O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti

3.3. Fazalar miqdori va uning aniqlash yo’llari 
1873 
-1878 
yillarda 
D.Gibs 
muvozanat 
holatidagi
qotishmalarni erkinlik darajasi bilan komponentlar, fazalar va 
o’zgaruvchan tashqi omillar (temperatura, bosim)ning bog’liqligini 
ko’rsatuvchi matematik ifoda - fazalar qoidasini yaratadi. 

---

28 
SqK-FQUt 
Bu yerda K - komponentlar soni, F- fazalar soni,Ut -
o’zgaruvchan tashqi omillar. 
Agar o’zgarmas bosimli va konsentrasiyali qotishmaning faqat 
temperaturasi o’zgarsa, unda yuqoridagi formula quyidagi ko’rinishga 
ega bo’ladi. 
SqK-FQ1 
Bu formulani sof metall va ikki komponentli qotishmaga 
tatbik etib ko’raylik. 
Ma’lumki, sof metall bir komponentli bo’lib,u kritik 
temperaturada ikki fazaga (suyuq va qattiq) uy temperaturasida esa 
qattiq fazaga egadir. 
Agar K q1,F q 2 bo’lsa,metallning erkinlik darajasining topish 
uchun bu ko’rasatgichlarni yuqoridagi formulaga qo’ysak,unda sq1-
2Q1q0 bo’ladi. Shuni ko’rsatadiki,ayni Sharoitda sistema muvozanat 
holatda bo’ladi. 
Metallning temperaturasi kritik temperaturadan ortsa yoki 
kamaysa fazalarning muvozanat holati buziladi. Demak, bu holatni 
saqlash uchun temperaturani o’zgartmaslik kerak. 
Endi fazalar qoidasini ikki komponentli RV - SB qotishmaning 
suyuq eritma sohasiga tatbik etib ko’raylik. Ma’lumki,bu 
qotishmada Kq2, Fq1, unda Sq2-1Q1q2 bo’ladi. 
Bu Shunii ko’rsatadiki, qotishmaning ayni sohasida 
temperaturasini va komponentlar konsentrasiyasini ma’lum chegarada
o’zgartirish mumkin, bunda fazalar saqlanib qoladi. Bu qoida asosida 
qotishmalarning holat diagramma sohalariga tegishhli fazalarni, 
binobarin texnologik ishlov berish rejimini to’g’ri belgilash 
mumkin. 
 
Nazorat savollari: 
1. Qotishma turlarini sanab bering 
2. Qotishmalarning mashinasozlikdagi ahamiyati 
3. Qotishmalarning holat diagrammasini tushuntirib bering