O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi a. D. Abdazimov, Е. O‟ljayev, N. N. Omonov

Elektromagnit relening ishlashi. 
Relening chulg‟amidan tok o‟tgach, u yerda magnit oqimi paydo bo‟ladi va u 
o‟z navbatida yakorni o‟zakka tortuvchi EMKni yuzaga keltiradi. EMKning 
miqdori prujinaning elastiklik kuchi miqdoridan ortgach yakor o‟zakka qarab 
tortiladi va kontaktlar ulanadi. Rele chulg‟amidagi tokning uzilishi tufayli yakor va 
kontaktlar prujinaning qarshilik kuchi natijasida avvalgi holatiga qaytadi. 
Relelar ishlashini xarakterlovchi parametrlardan quyidagilarni ko‟rsatish 
mumkin: 
1. Ishlab ketish parametri - relening ishga tushishiga yetarli bo‟lgan kirish 
signalining minimal qiymati. Bu parametr relening sezgirligini belgilab beradi. 
2. Uzilish parametri - rele kontaktlari qo‟yib yuborilishi-uzilishi yuz beradigan 
kirish signalining maksimal qiymati. 
3. Qaytish koeffitsienti - uzilish va ishlab ketish parametrlari nisbatiga teng:
K
qayt
= X
uz
/X
i.k.
< 1 
Elektr relelarda ko‟rsatkich doimo 0 dan kichik - 0,4 dan (elektromagnit) 0,99 
gacha(elektron relelarda) bo‟ladi. 
4. Ishchi parametri - releni qizib ketmay, normal holatda ishlab turishini 
taminlaydigan kirish kattaligining qiymati. 
5. Ishlab ketish (uzilish) paytida zaxira (zapas) koeffitsienti - ishchi 
parametrining ishlab ketish(uzilish) parametriga nisbati: 
K
z.i.k.
= X
ishchi
/ X
i.k.
< 1 
6. Ishlab ketish vaqti i.k. - relega kirish signali berilganidan to boshqaruv 
zanjirida chiqish signalining paydo bo‟lishigacha ketgan vaqt. Ishlab ketish vaqtiga 
qarab relelar inersiyasiz (t
i.k.
< 0,001s), tez ishlab ketuvchi (t
i.k.
< 0,05s), normal 
ishlab ketuvchi (t
i.k.
= 0,05,...025s), sekin ishlab ketuvchi (t
i.k.
= 0,25,...1,0s), vaqt 
relelariga (t
i.k.
> 1) bo‟linadi. 

---

60 
a) 
b) 
2.1.1-rasm. Elektromagnit relelarning sxemalari: a) tortiluvchi yakorli 
elektromagnit rele; b)buriluvchi yakorli elektromagnit rele 
 
7. Uzilish vaqti - qabul qiluvchi elementning signalni qabul qilib olishdan to 
rele kontaktlarining uzilishigacha bo‟lgan vaqt. 
8. Xizmat muddati - relening mumkin bo‟lgan ulanishlar soni.
Rele kontaktlari tok kuchining, kuchlanishning, quvvatning mumkin bo‟lgan 
chegaraviy miqdori bilan va mumkin bo‟lgan ulanishlar soni bilan tavsiflanadi. 
Chiqish kattaligining kirish kattaligiga bog‟liqligi relening statik