O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus talim vazirligi Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti

3. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy rayonlarining tavsifi 
Yuqorida takidlab o’tilganidek, O’zbekistonda iqtisodiy rayonlashtirish masalalari iqtisodchi – 
geograflar va iqtisodchi olimlar hamda mutaxassislarning diqqat markazlarida bo’lgan. Shularning 
ichida prof. Z.M.Akramov tomonidan taklif etilgan iqtisodiy rayonlar to’ri  ko’pchilik tomonidan 
etirof etilgan va qabul qilingan. Unga ko’ra O’zbekiston Respublikasi hududi 8 ta iqtisodiy rayonga 
bo’lingan. Shular quyidagilardan iborat: 
1.  Toshkent iqtisodiy rayoni – uning tarkibiga Toshkent viloyati kiradi; 
2.  Mirzacho’l iqtisodiy rayoni  - Sirdaryo va Jizzax viloyatlari; 
3.  Farg’ona iqtisodiy rayoni  - Andijon, Namangan va Farg’ona viloyatlari; 
4.  Samarqand iqtisodiy rayoni – Samarqand viloyati; 
5.  Buxoro – Navoiy iqtisodiy rayoni – Buxoro va Navoiy viloyatlari; 
6.  Qashqadaryo iqtisodiy rayoni – Qashqadaryo viloyati; 
7.  Surxondaryo iqtisodiy rayoni – Surxondaryo viloyati; 

 
135
8.  Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni –  Qoraqalpog’iston Respublikasi va Xorazm viloyati. 
41-jadval 
O’zbekiston Respublikasining mamuriy–xududiy bo’linishi (1.01. 2000 y.) 
Shaharlar 
Viloyatlar Maydoni, 
ming, kv, 
km 
Qishloq 
tumanlari 
soni 
Jami Jumladan 
resp. 
toifasida 
Shaharc
halar 
soni 
Fuqarolarning  
qishloq 
yig’inlari 
O’zbekiston 
Respublikasi  
448.9 164 120  55  113  1456 
Qoraqalpog’iston 
Respublikasi 
viloyatlar: 
166.6 15 12  7 
16  120 
Andijon 4.2 
14 
11 
5 
5 
95 
Buxoro 40.3 
11 
11 
3 
2 
121 
Jizzax 20.5 
12 
7 
2 
8 
107 
Qashqadaryo 28.6 14 
12 2  4  145 
Navoiy 111.0 
8 
6 
3 
7 
54 
Namangan 7.4 
11 
8 
6 11 
99 
Samarqand 16.8 
16 
11 
4 12 125 
Surxondaryo 20.1 14 
8  2  7  114 
Sirdaryo 5.0 
9 
5 
5 
5 
72 
Toshkent 15.6 
15 
16 
7 
18 
146 
Farg’ona 6.7 
15 
9 
5 
10 
164 
Xorazm 6.1 
10 
3 
3 
7 
100 
Toshkent shahri 
- 
- 
1 
1 
1 
- 
 
Toshkent iqtisodiy rayoni. 
Respublikaning shimoli-sharqiy qismida, Chirchiq va Ohangaron daryolari vodiylarda 
joylashgan.  
Iqtisodiy–geografik o’rni qulay. Chunki, Toshkent iqtisodiy rayoni  Farg’ona vodiysi bilan 
Mirzacho’l va Zarafshan vodiylari o’rtasida joylashgan bo’lib, uning hududidan respublikaning 
janubiy 
 va g’arbiy qismlarini hamda boshqa Јrta Osiyo davlatlarini Rossiya, O’ozog’iston va 
boshqa dunyo regionlari va mamlakatlari bilan bog’lovchi temir yo’l magistrali o’tadi. 
42- jadval 
Iqtisodiy rayonlarining tabiiy–demografik salohiyati  
Shundan 
 
Iqtisodiy 
rayonlar 
Maydoni 
ming 
km
2
/% 
Aholi soni, 
ming 
kishi/% 
Shahar 
aholisi ming 
kishi/% 
qishloq 
aholisi ming 
kishi/% 
Shahar 
aholisi 
ulushi, 
% 
Aholi 
zichligi 
kishi/ 
km
2
 
I Toshkent 15/3.5 
4492.5/18.4 
3092.0/33.7 
1400.5/9.1 
68.8 
288.0 
II Mirzacho’l  
25.5/5.7 
1617.0/6.6 
500.8/5.5 
1116.2/7.3 
31.0 
63.4 
III Farg’ona 18.3/4.1 
6774.9/27.7 
2156.2/23.5 
4618.7/30.1 
31.8 370.2 
IV Samarqand  
16.8/3.7 2670.3/10.9 724.1/7.9 
1946.2/12.7  27.1  158.9 
V Buxoro 
151.3/33.7  2202.6/9.0 
757.4/8.3 
1445.2/9.4 
34.4 
14.6 
VI Qashqadaryo   28.6/6.4 
2166.8/8.8 
551.3/6.0 
1615.5/10.6 
25.4 
75.8 
VII 
Surxondaryo 
 20.1/4.5  1736.7/7.1 
344.8/3.8 
1391.9/9.1 
19.9 
86.4 
VSh Quyi 
Amudaryo  
172.7/38.4 2826.9/11.5 1038.9/11.3  1788.0/11.7  36.8 
16.4 
Jami  
448.9/100 24487.7/100 9165.5/100 
15322.2/100  37.4 
54.6 
 

 
136
Toshkent iqtisodiy rayoni er-suv hamda gidroenergetika resurslari bilan yaxshi taminlangan. 
Xilma- xil foydali qazilma turlariga boy. Mineral resurslardan sanoat tarmoqlarida samarali 
foydalanilmoqda. Neft mahsulotlari va tabiiy gaz boshqa rayonlardan keltiriladi. 
Rayon aholisining soni va zichligiga ko’ra respublikada ikkinchi (Farg’ona rayonidan keyin), 
o’rinda turadi, uning ko’p millatli ekanligiga binoan esa mamlakatda tengi yo’q hisoblanadi. Rayon 
aholisining asosiy qismini o’zbeklar tashkil etadi, ulardan keyingi o’rinlarni ruslar, qozoqlar, 
tatarlar, koreyslar, tojiklar va boshqa millat vakillari egallaydi. 
Mehnat resurslari hamda band aholi ulushi boshqa rayonlarga nisbatan ancha yuqori. 
Sanoat tarmog’ining rivojlanish darajasiga ko’ra respublikada birinchi o’rinda turadi. Buning 
asosiy sabablari va omillari quyidagilardan iborat: 
  geografik o’rni qulay; 
  hududida mamlakat poytaxti – Toshkent shahri joylashgan; 
  mineral resurslar turlari ko’p va zahiralari katta; 
  respublika sanoat korxonalarining asosiy qismi shu erda joylashgan; 
  malakali mutaxassislar bilan juda yaxshi taminlangan. 
Rayondagi ko’pchilik sanoat va qishloq xo’jaligi korxonalari eksportbop mahsulotlar ishlab 
chiqaradi (qishloq xo’jaligi mashinalari, elektrotexnika, elektronika va radiotexnika mahsulotlari, 
rangli metallar, paxta tolasi, uzum, meva va boshqalar). Respublika poytaxti Јrta Osiyoning 
mamuriy – siyosiy, ilm – fan, madaniyat va sanat, sanoat va transport markazi – Toshkent shahridan 
tashqari bu erda yirik sanoat shaharlari – Chirchiq, Olmaliq, Angren, Ohangaron, Bekobod, 
Yangiyo’l va boshqalar joylashgan. 
Toshkent iqtisodiy rayoniga Јzbekiston miqyosidagi eksportning salkam 1/4 qismi va 
importning deyarli yarmi to’g’ri keladi. 
Mirzacho’l iqtisodiy rayoni. 
Rayon mamlakatning eng rivojlangan Toshkent, Farg’ona va Samarqand iqtisodiy rayonlari 
bilan chegaradosh. Shuning uchun ham uning iqtisodiy - geografik o’rni qulay hisoblanadi. 
Rayon iqtisodiyotining asosini sug’orma dehqonchilik, asosan paxtachilik tashkil etadi. 
Aholisining ko’pchilik qismi rspublikaning boshqa rayonlaridan ko’chib kelganlardan iborat. 
Aholi soniga binoan iqtisodiy rayonlar ichida oxirgi o’rinni egallaydi. Rayonda universitet va 
pedagogika instituti va qator litsey va kollejlarning mavjudligiga qaramay, xalq xo’jaligiga zarur 
kadrlarning asosiy qismi Toshkent va Samarqand shaharlaridagi oliy va o’rta maxsus o’quv 
yurtlarida tayyorlanadi. 
Rayon  iqtisodiyotining  negizini tashkil etuvchi paxtachilik majmuiga jami sug’oriladigan 
erlarning 40 foizi to’g’ri keladi. Sug’orma erlarda undan tashqari bug’doy, jo’xori, beda 
etishtiriladi. Chorvachilikda qorako’lchilik muhim o’rin egallaydi. O’orako’l qo’ylari viloyatning 
shimoli - g’arbiy tomonidagi yaylovlarda boqilmoqda. Shaharlar atroflarida parrandachilik ham 
mavjud. 
Rayon respublika miqyosida sanoatni ayrim tarmoqlarining mahsulotlarini ishlab chiqarish 
hajmi bo’yicha munosib o’rinlarni egallab kelmoqda. Jumladan, elektroenergiyaning 1/6 qismini, 
oltin,  molibden, qo’rg’oshin, rux metallarining anchasini etkazib beradi. Rayonda Sirdaryo GRESi 
(Shirin shahrida joylashgan), Marjonbuloq oltin qazib oluvchi fabrikasi, Uchquloch rudani boyitish 
fabrikasi, Jizzax, Guliston va Yangier shaharlarida nisbatan katta qurilish materiallari, engil va oziq 
- ovqat sanoati korxonalari faoliyat ko’rsatmoqda. 
Rayonga respublika miqyosidagi eksportning 3.3 foizi, importning 2.7 foizi to’g’ri keladi. 
 
Farg’ona iqtisodiy rayoni. 
Rayonga respublika hududining atigi 4.1 foizi to’g’ri kelgani holda, unda mamlakat aholisining 
18 foizidan ortiq qismi istiqomat qiladi. 
Rayon hududi Farg’ona vodiysining markaziy tekislik va tog’ oldi mintaqalarini egallaydi, faqat 
chekka g’arbiy qismida Xo’jand darvozasi orqali u Mirzacho’l rayoni bilan tutashadi. Toshkent-
Andijon-O’sh-Ergashtom avtomobil yo’lining qurilishi rayonning iqtisodiy salohiyatini keskin 
ko’tarishga, uning geografik  o’rnini ancha yaxshilashga imkon beradi. chunki bu yo’l orqali O’rta 

 
137
Osiyo va unga tutash boshqa region va mamlakatlar Xitoyga va u orqali esa Osiyo-Tinch okeani 
mintaqasiga chiqish yo’liga ega bo’ladi. 
Farg’ona iqtisodiy rayonida xilma-xil foydali qazilma konlari topilgan. Shularning ichida neft, 
tabiiy gaz, oltingugurt, kumush, volfram, mis, oltin, molibden, har xil qurilish xom ashyosi hozirgi 
vaqtda qazib olinmoqda. 
Rayon aholisining soni va zichligi bo’yicha respublikada birinchi o’rinlarni egallaydi. 
Umuman Farg’ona vodiysi dunyoda aholisi eng zich joylashgan regionlardan hisoblanadi. 
Rayondagi mavjud oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlari yiliga bir necha ming mutaxassislarni 
tayyorlab bermoqda. 
Rayon sanoati ham, qishloq xo’jaligi ham yaxshi rivojlanganligi bilan ajralib turadi. Qishloq 
xo’jaligi qadimdan sug’orma dehqonchilikka asoslanib, rivojlanib kelmoqda. Hozirgi vaqtda 
rayonda respublikadagi jami haydaladigan erlarning 16.1 foizi, sug’oriladigan erlarning 19.9 foizi 
mavjud. O’zbekistondagi bog’ va uzumzorlarning 1/4 qismidan ortiq qismi ham shu rayonga to’g’ri 
keladi. Rayon O’zbekistonda tayyorlanadigan paxtaning 1/4 qismini etkazib beradi. 
Sanoatda og’ir sanoat ham, engil sanoat ham, oziq - ovqat sanoati ham yaxshi rivojlangan. 
Og’ir sanoatda elektroenergetika, rangli metallurgiya, avtomobilsozlik, elektrotexnika, kimyo va 
neftkimyosi tarmog’i, qishloq xo’jaligi mashinasozligi, to’qimachilik mashinasozligi, qurilish 
materiallari sanoati yaxshi rivojlangan. Engil sanoatning shoyi gazlama ishlab chiqarish va 
to’qimachilik tarmoqlari Namangan, Andijon va Marg’ilon shaharlarida yuqori darajada 
rivojlangan.  Oziq-ovqat sanoatining yirik markazlari sifatida rayondagi barcha katta va o’rta 
shaharlar ajralib turadi. 
O’zbekiston Respublikasi tashqi savdo tovar aylanmasining 1/5 qismi, shu jumladan, 
eksportining 20 foizga yaqini va importining salkam 1/4 qismi Farg’ona iqtisodiy rayoniga to’g’ri 
keladi. 
Samarqand iqtisodiy rayoni. 
Samarqand iqtisodiy rayoni O’zbekiston Respublikasining markaziy qismida joylashgan. 
Aholisining soniga ko’ra O’zbekistonda Farg’ona va Toshkent iqtisodiy rayonlaridan keyin 
uchinchi, yalpi ichki mahsulot bo’yicha beshinchi, iqtisodiyotda band aholi soniga ko’ra to’rtinchi 
o’rinlarni egallaydi. 
Rayon hududida rangli va nodir metallar (volfram, oltin, uran), qurilish materiallari 
(marmar, granit, ohaktosh), grafit konlari topilgan. 
Shularning ko’pchiligidan hozirgi vaqtda foydalanilmoqda. 
Rayon mehnat resurslariga boy, chunki aholi soni nisbatan tez suratlarda o’smoqda.  
 
43-jadval 
Iqtisodiy  rayonlarning O’zbekiston respublikasi yalpi ichki mahsuloti, va sanoat 
mahsulotidagi, ish bilan band aholisi sonidagi hamda tovar aylanmasidagi ulushi, %  
 
 
Iqtisodiy rayonlar 
Yalpi ichki 
mahsulot 
Sanoat ishlab 
chiqarishi hajmi 
Iqtisodiyotda 
band axoli 
Tovar 
aylanmasi 
I Toshkent 27,3 
28,8 
21,1 
36,8 
II Mirzacho’l 
5,4 2,5  6,1 
3,0 
III Farg’ona 
24,6 28,7  27,5 
20,9 
IV Samarqand 
8,7 
4,7 
10,2 
3,4 
V Buxoro-Navoiy 
10,8 16,9  10,1 
10,7 
VI Qashqadaryo 
8,2 9,0  8,0 
4,0 
VII Surxondaryo 
5,5 2,8  6,4 
1,9 
VIII Quyi Amudaryo 
9,5 
6,6 
10,6 
5,4 
Mamlakat bo’yicha jami: 
100 
100 
100 
100 
 

 
138
Xo’jaligining asosini qishloq xo’jaligi va sanoatning ayrim tarmoqlari tashkil etadi. Rayonda 
og’ir sanoatning tog’-kon, qurilish materiallari tarmoqlari yaxshi rivojlangan. Shuningdek, 
mashinasozlik, kimyo,  engil va oziq-ovqat tarmoqlari ham muhim o’rin egallaydi.  
Qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotining 3/4 qismi dehqonchilikka to’g’ri keladi. Uning etakchi 
tarmog’i-paxtachilikning ulushi keyingi yillarda pasaymoqda. Rayonda tamakichilik yaxshi 
rivojlangan. Ushbu tarmoqda etishtirilgan xom ashyodan O’zbekiston-Britaniya qo’shma 
korxonasida har-xil tamaki mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda. Undan tashqari rayonda kunjut, 
zig’ir ekiladi. Qorako’lchilik rivojlangan. 
Rayonga mamlakat eksportining-3.3 foizi, importining-3.5 foizi to’g’ri keladi. 
 
Buxoro – Navoiy iqtisodiy rayoni. 
Rayon O’zbekistonning markaziy va g’arbiy qismlarida joylashgan. Unga respublika 
hududining 1/3 qismi, aholisi sonining 9,0 foizi to’g’ri keladi. Geografik o’rni birmuncha qulay, 
chunki uning xududidan janubiy va shimoli-g’arbiy tomonlardagi xorijiy mamlakatlarga olib 
boruvchi temir yo’llar o’tgan.  
Mineral resurslardan tabiiy gaz, oltin, fosforitlar, nodir metallarga boy. Shularning barchasi 
qazib olinmoqda.  
Aholisining soniga ko’ra Buxoro-Navoiy iqtisodiy rayoni O’zbekistonda beshinchi, uning 
zichligiga ko’ra oxirgi, urbanizatsiya darajasiga ko’ra esa uchinchi o’rinlarda turadi. 
Rayonda sanoat, ayniqsa uning rangli metallurgiya, kimyo va neftkimyosi, elektroenergetika 
tarmoqlari yaxshi rivojlangan. Rayonga mamlakat miqyosida  yalpi ichki mahsulotning salkam 11 
foizi, sanoat ishlab chiqarishi hajmining 16.9 foizi to’g’ri keladi. 
Navoiy, Zarafshon, Qoravulbozor, Uchquduq shaharlarida yirik sanoat korxonalari mavjud. 
Shular qatorida Navoiy shahridagi kon-metallurgiya kombinati, issiqlik elektrostantsiyasi, tsement 
kombinati, «Navoiy azot»birlashmasi, Zarafshondagi Oltin erituvchi zavod, Qoravulbozordagi 
neftni qayta ishlash majmuasi va boshqalar alohida o’rin egallaydi. 
Iqtisodiy rayonda dehqonchilik ham va chorvachilik ham nisbatan yaxshi rivojlangan. Ushbu 
tarmoqlar doirasida paxtachilik va qora-ko’lchilik asosiy rol o’ynaydi. 
Rayonga respublika doirasida eksportning salkam 10 foizi, importning 11.6 foizi to’g’ri keladi. 
 
Qashqadaryo iqtisodiy rayoni. 
Rayon O’zbekistonnning janubiy qismida joylashgan. Iqtisodiy geografik o’rni birmuncha 
noqulay, chunki strategik ahamiyatga ega yo’llar uning hududidan chetda o’tgan.  
Qashqadaryo xilma – xil foydali qazilmalarga, ayniqsa tabiiy gaz va neftga boy. Tabiiy 
gazning eng yirik koni Sho’rtan va eng yirik neft koni Ko’kdumaloq aynan shu erda joylashgan. 
Aholisining soniga ko’ra mazkur rayon O’zbekistonda oltinchi o’rinda turadi. Mehnat resurslari 
bilan yaxshi taminlangan. Ish bilan band aholining ulushiga (8.0 foiz) ko’ra rayon respublikada 
oltinchi o’rinni egallaydi. 
Iqtisodiyotining negizini qishloq xo’jaligi tashkil etsa ham, bu erda sanoat, ayniqsa yoqilg’i, 
kimyo, qurilish matariallari va oziq - ovqat sanoati tarmoqlari yaxshi rivojlangan. Yirik korxonalari 
qatorida Sho’rtan gazni qayta ishlash majmui, Muborak gazni qayta ishlash zavodi, Koson yog’-
moy zavodi va boshqalar ajralib turadi. Rayon mamlakat doirasida jami qazib olingan neftning  
yarmini va tabiiy gazning 3/4 qismini etkazib beradi.  
Tashqi iqtisodiy aloqalardagi ishtiroki unchalik katta emas. Rayonning mamlakat eksportidagi 
ulushi 5.1, importidagi ulushi 3.0 foizga teng. 
Surxondaryo iqtisodiy rayoni. 
O’zbekistonning eng chekka janubiy qismida joylashgan. Iqtisodiy geografik o’rni nisbatan 
noqulay. 
Rayon hududida neft, tabiiy gaz, ko’mir, har xil tuzlar, qurilish materiallari konlari 
ochilgan. Bu esa sanoatning ko’plab tarmoqlarini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi. 

 
139
Aholisining  soniga ko’ra rayon O’zbekiston iqtisodiy rayonlari ichida ettinchi o’rinda, uni 
urbanizatsiyalashgan darajasiga ko’ra esa oxirgi o’rinda turadi. Mehnat resurslari bilan juda yaxshi 
taminlangan. Rayonning respublika jami band aholisi sonidagi ulushi 6.4 foizga teng. 
Iqtsodiyotining negizini qishloq xo’jaligi, uning etakchi tarmog’i paxtachilik tashkil etadi. 
Undan tashqari donchilik, ipakchilik hamda go’sht chorvachiligi rivojlangan. Rayonda 
bog’dorchilik, uzumchilik va sabzavotchilik keng tarqalgan. 
Rayonda ko’mir, neft va tabiiy gaz, osh tuzi qazib olish bilan bog’liq, hamda paxta tozalash, 
tikuvchilik va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari rivojlangan. 
Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni. 
 Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni O’zbkistonning eng chekka shimoli - g’arbiy qismini 
egallagan. Unga respublika hududining salkam 2/5 qismi, aholisining 11.5 foizi to’g’ri keladi. 
Rayon hududida tabiiy gaz, neft, har xil tuzlar, qurilish materiallari va boshqa foydali 
qazilmalarning konlari ochilgan. 
Aholisining urbanizatsiyalashgan darajasiga ko’ra respublikada  Toshkent iqtisodiy rayondan 
keyin ikkinchi o’rinda turadi. Mehnat resurslari bilan yaxshi taminlangan. Unga O’zbekistonda jami 
band aholining 10,6 foizi to’g’ri keladi. Bu yalpi ichki mahsulot va sanoat ishlab chiqarish hajmiga 
xos ko’rsatkichlardan nisbatan yuqoridir. 
Xo’jaligining negizini qishloq xo’jaligi, avvalombor paxtachilik, sholichilik va yaylov 
chorvachiligi egallaydi. Rayonga O’zbekistonda etishtirilgan paxtaning deyarli 12 foizini, sholining 
4/5 qismi to’g’ri keladi. Iqlimning keyingi yillarda quruq kelishi Amudaryo suvining keskin 
kamayishiga, oqibatda esa sholi maydonlari, yalpi hosili va xosildorligining qisqarishiga olib keladi. 
Suvning etishmasligi paxtachilik va chorvachillikka ham ziyon etkazdi.  Bunday holat Orol dengizi 
atrofidagi ekologik inqiroz bilan birgalikda rayonning iqtisodiy-ijtimoiy hayotiga  juda katta salbiy 
tasir ko’rsatmoqda. 
Sanoat tarmoqlaridan   yoqilg’i, elektroenergetika, kimyo, qurilish materiallari, ayniqsa engil 
va oziq ovqat tarmoqlari yaxshi rivojlangan. Qo’ng’irot shahrida O’zbekistonda yagona soda zavodi 
ishlaydi. Rayonda Taxiatosh GRESi, Urganch yog’ zavodi, Xo’jayli go’sht kombinati va boshqalar 
ajralib turadi. 
Rayonga O’zbekiston miqyosida amalga oshirilgan eksportning 6.3 foizi, importning 4,5 foizi 
to’g’ri keladi. Bu iqtisodiy salohiyati yuqori bo’lgan Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni uchun uncha 
katta ko’rsatkich emas. 
Asosiy tayanch tushunchalar 
Ishlab chiqarish ixtisoslashuvi - ayrim korxonalarda bir turdagi muhsulotni ishlab chiqarishga 
qaratilgan jarayonlarning to’plaminishi. Mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligini 
o’sishining asosiy oimllaridan biri. 
Iqtisodiyotni diversisifakatsiyalashtirish - ishlab chiqarishning tarmoqlar tarkibini 
murakkablashtirsh jarayoni. Bunda mahsulot turlarining xilma-xilligi va ixtisoslashgan  korxonalar 
soni oshadi. 
Iqtisodiy rayon - mamlakat xalq xo’jaligining hududdiy bir bo’lagi. Har qanday iqtisodiy 
rayon uning geografik o’rni, tabiiy, iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlariga mos bo’lgan boshqa hududlar 
bilan oqilona mehnat taqsimotiga tayangan xalq xo’jaligining asosiy vazifalarini o’zida 
mujassamlashtirgan ixtisoslashuvga; rayonning iqtisodiy va hdudiy tarkiblari eng muhim 
eolementlari o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik va aloqadorlik unga yuklatilgan asosiy xalq xo’jaligi 
vazifalarini bajarishga ham, mahalliy ehtiyojlarni qondirishga ham imkon beruvchi majmua 
belgiga; hududiy va tarmoqlar miqyosida boshqarish tizimiga egaligi bilan ajralib turadi. Har 
qanday iqtisodiy rayonning asosida hududiy ishlab chiqarish majmui yotadi. 
Mamuriy rayon - iqtisodiy rayonga xos uch belgidan biri-boshqarish tizimiga ega bo’lgan, 
hududining kattaligi bo’yicha esa odatda iqtisodiy rayondan orqada turuvchi taksonomik bo’lak. 
 

 
140
Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar. 
1.  Iqtisodiy rayonlashtirish jarayoni nima sababdan mamuriy-hududiy rayonlashtirish jarayoni 
bilan aloqador? 
2.  O’zbekistonda qaysi taksonomik bo’lak iqtisodiy rayonlashtirishning eng pastki quyi bo’lagi 
hisoblanadi va nima uchun? 
3.  Iqtisodiy rayonlashtirish jarayonida qanday asoslarga tayanishi lozim? 
4.  Hududiy mehnat taqsimoti bilan iqtisodiy rayonlashtirish jarayoni o’rtasida qanday 
aloqadorlik mavjud? 
5.  Iqtisodiy rayon xo’jaligi asosan qanday rivojlangan bo’ladi va nima uchun? 
6.  Iqtisodiy rayonning eng muhim belgisi nima? U to’g’risida o’zingizning fikringizni 
bildiring. 
7.  O’zbekiston Respublikasida qancha va qanday mamuriy-hududiy bo’laklar ajratilgan? 
8.  O’zbekiston Respublikasining eng yirik mamuriy-hududiy bo’laklariga xos eng muhim 
xususiyatlar nimalardan iborat? 
9.  imoli-sharqiy va sharqiy hududlarda joylashgan iqtisodiy rayonlarga xos eng muhim 
miqdoriy va sifat belgilari nimalardan tashkil topgan? 
10.  Respublika janubida joylashgan iqtisodiy rayonlar to’g’risida nimalarni bilasiz? 
11.  Mamlakat markazida joylashgan iqtisodiy rayonlar to’g’risida bilganlaringizni so’zlab 
bering? 
12.  Quyi Amudaryo iqtisodiy rayonning salohiyati va undan qanday foydalanilayotganligi 
to’g’risida nimalarni bilasiz?