O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti 5140900 – Kasb ta’limi

SOCHILUVCHAN MATERIALLARNING DISPERSLIGINI ANIQLASH. 
Nazariy qism 
Disperslik 
sochiluvchan materiallarning
muhim 
xarakteristikalaridan 

---

43 
biridir. Disperslik sochiluvchan materiallarning texnologik xossalari-ni aniqlaydi va 
zarralarning kattaligi bo`yicha yoki solishtirma yuzasi bo`yicha taqsimot funktsiyasi 
bilan ifodalanadi. (Solishtirma yuza deb zarralar sirti yuzasining ular massasi yoki-
hajmiga nisbatiga tushuniladi). Amaliyotda sochiluvchan materialning tarkibi bo`yicha 
quyidagicha tavsiflash qabul qilingan. 
1) 
Material zarralari o`lchamlari bo`yicha (elaklar yordamida 
tahlil qilishga asoslangan). 
2) 
Zarralar 
solishtirma 
yuzasining 
o`rtacha 
qiymati 
bo`yicha. 
Sochiluvchan materiallarni elaklar to`plami yordamida elab bir necha fraksiyalarga 
ajratish mumkin. Fraksiyalar soni 5 tadan kam va 20 gadan ko`p bo`lmasligi kerak.
Olinadigan fraksiyalar zarralarining o`lchami elak teshigining o`lchami bilan 
chegaralanadi. elakning o`lchami deganda, to`kish natijasida hosil bo`lgan kvadrat 
tomonlarining uzunligini tushiniladi. elak teshiklari o`lchamining pastki chegarasi 
GOST 3584 bo`yicha 40 mkm bo`ladi. 
Elak teshigi o`lchamining o`zidan keyingi elak teshish o`lchamiga nisbati doimiy 
kattalik bo`lib elaklar to`plamining moduli deyiladi. elakdagi barcha teshiklar 
yuzasining elakning umumiy yuzasiga nisbati ham doimiy bo`lib, bu nisbatan 
elaklarning butun qatori uchun 36% - ga tengdir. 
Ishning maqsadi 
Sochiluvchan material zarralari o`lchamlarining differensial va integral taqsimot 
egri chiziqlarini qurish va tekshirish. Qurilgan grafiklar asosida zarralarning o`rtacha 
o`lchamlari va chetlashish koeffitsentini aniqlash. 
 
Tajriba qurilmasining tuzilishi 
7.1. - rasmda mexanik elash uchun ishlatiladigan tajriba qurilmasining sxemasi 
ifodalangan. Bu qurilma 10; 7; 5; 3; 2; 1 raqamli (3) elaklar to`plamidan, (1) qopqoq 
va (2) taglikdan iborat.Elaklar to`plamini aylantirish, ilgarilanma qaytma 
harakatlantirish va silkitish qo`lda amalga oshiriladi.