O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakultet

1.2. Innovatsiyaning klassifikatsiyasi. 
Innovatsiyani bir qator belgilariga qarab klassifikatsiya qilinadi. Iqtisodiyotni 
rivojlanishdagi 
ahamiyatiga ko‗ra innovatsiya bazis, yaxshilaydigan va 
ratsionalizatsiyalaydigan ma‘nolardan iborat. Innovatsiya jarayoni 2 xil: yetakchi 
(pioner); quvuvchi.Pioner tipidagi innovatsiya jarayoni jahon birinchiligiga erishishi 
uchun chegarani anglatadi (masalan, AQSH). Quvuvchi innovatsiya jarayoni arzon 
hamda tez natija beruvchi hisoblanadi (masalan, Yaponiya). 
Yo‘nalishiga ko‘ra innovatsiya: 
– ilmiy instrumentlar jarayon innovatsiyasi; – mahsulot 
innovatsiyasiga bo‗linadi. 
Yangiliklar darajasi bo‗yicha innovatsiya klassifikatsiyasi bu – jami 
innovatsiyalarni yangilk darajasi bo‗yicha innovatsiyalariga nisbati orqali 
baholashdir. 
Yangilik tushunchasi texnologik jarayon yoki mahsulotga nisbatan ishlatiladi. 
Mana shu nuqtada yangi mahsulotga nisbatan bazis innovatsiyasi yuzaga keladi. 

---

23 
Yangilash innovatsiyasi mahsulotlarni yanada sezilarli darajada yaxshilash, 
shuningdek, ishlab chiqarish usullarining sezilarli rivojlanishini anglatadi. 
Innovatsiyada tovarlarning tashqi ko‗rinishini o‗zgartirish (ratsional 
innovatsiya) yoki estetik innovatsiya (rangi, dekoratsiyasi... ) yoxud texnik 
o‗zgarishlar bo‗lib, buning natijasida tovarning konstruktiv tuzilishi o‗zgarishsiz 
qoladi. 
Yangilik innovatsiyasi texnologik parametrlari bo‗yicha yoki bozor talabalari 
bo‗yicha yangilanishni talab qiladi. Texnologik parametrlar bo‗yicha yangilanish, bu 
– mahsulotni yaratishda yangi muammolar va yarim fabrikatlar, shuningdek, 
komplektlanadigan yangi xomashyolardan foydalanishini talab qiladi. 
Texnologik parametrlarga – jarayon yangilanishi: 
– 
ishlab chiqarishning yangi texnologiyalarini qo‗llash; 
– 
yuqori darajadagi avtomatizatsiyasi; 
– 
ishlab chiqarishning yangi texnologiyalarini qo‗llash; 
– 
yuqori darajadagi avtomatizatsiyasi; 
– 
ishlab chiqarishning yangi metodlarini qo‗llash kiradi. 
Yangi mahsulot texnologiyalari yaratish bo‗yicha ilmiy ish uchun hayotiylik 
davri mavjud bo‗lib, har bir innovatsion loyihaning alohida bosqichlarida yuzaga 
keladi. 
Yangi jarayonlarni bir bosqichdan ikkinchisiga o‗tkazish quyidagi ketma-
ketlikda o‗tkazishadi: 
1- bosqich: bu g‗oyaning yuzaga kelishidan uning texnik ishlab chiqarishgacha 
bo‗lgan bosqich; 
2- bosqich: o‗rtacha bosqich – g‗oyaning texnik yuzaga keltirishdan tijorat 
maqsadlarida qo‗llanishgacha bo‗lgan bosqich; 
3- bosqich: intiho bosqichi – keng ko‗lamli ishlab chiqarishgacha bo‗lgan 
bosqich. 
Innovatsiyaning ilmiy nuqtayi nazardan 4 bosqichi bor: 
1) g‗oya ustida ilmiy izlanish; 2) g‗oyani yuzaga chiqarish; 3) g‗oyani 
o‗zlashtirish; 4) seriyali va keng ko‗lamda ishlab chiqarish va xizmat ko‗rsatish. 

---

24 
Fanda mehnat bu – ijodiy yondashishdir, ya‘ni izlanishlarni olib borish 
bo‗yicha ijod qilishdir. 
Fandagi mehnat nazariy va eksperemental faoliyatining birligini tashkil etishi 
kerak, ya‘ni har xil toifadagi xodimlar: olimlar, muhandislar, ma‘muriyat xodimlari, 
xizmatchilarni birlashtirishi kerak. 
Ilmiy mehnat jarayonida yangidan-yangi qonunlar tasavvurlar, hisobkitob 
usullari, xullas yangi bilimlarni hosil qiladiki, ular yangi tovar mahsulotlarni 
yaratishda qo‗l keladi. 
Ilmiy mehnatning natijasi sifatida texnik obyektning qo‗llanilishi texnikasi 
tavsifi, qo‗llanilishi to‗g‗risidagi ilmiy axborotlar (yangi fundamental bilimlar) 
hisoblanadi. Ilmiy-texnik mehnat aniq bilimlarga suyanadi. 
1.1- jadvalda innovatsiyaning klassifikatsiyasi keltirilgan.