O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti marketing va menejment kafedrasi “ekonomiks”

 1-rasm. 2022-yilda xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning 
O'zbekiston iqtisodiyodi tarmoqlari bo'yicha taqsimlanishining dinamikasi 
O’zbekiston Respublikasining tashqi savdo aylanmasi 2019 yilda 9,5 mlrd. 
AQSh dollarini tashkil etdi, bu 2019 yildagi ko’rsatkichdan 9,6 foiz ko’p demakdir. 
Eksportning o’sish sur’ati 2020 yilga nisbatan 11,5 foizni tashkil qildi, import esa, 
7,2 foiz, ijobiy saldo 1 mlrd. 375 mln. AQSh dollaridan ortiq bo’ldi, bu esa, 2020 
yilgi xuddi shu ko’rsatkichdan 97,04% ko’p. Respublika yalpi tashqi savdo 
aylanmasining yarmidan ko’prog’ini iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar hissasi 
tashkil qiladi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, iqtisodiy chegaralarning kengayishi 
va TIF hajmining ko’payishi bilan bir qatorda uning tashkiliy tuzilmasida ham 
chuqur sifat o’zgarishlari ro’y berdi. Bugun O’zbekiston dunyo bozorlariga nafaqat 
an’anaviy xom ashyo mahsulotlari paxta, rangli metall va boshqa tovarlar 
chiqarmoqda, balki eksport tarkibida qayta ishlangan, yuqori qiymatli tayyor 
mahsulotlar ham joy olyapti. Shu vaqtning o’zida paxta tolasi va gazlamasi, 
kimyoviy mahsulotlar va plastmassa, avtomobillar, xizmatlar va qayta ishlangan 
boshqa mahsulotlar eksporti keskin oshdi. Importning tarkibi ham sifat jihatidan 
o’zgardi. Raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga mo’ljallangan, yangi 
zamonaviy texnologiyalar - iqtisodiyotning etakchi tarmoqlarini modernizatsiyalash 
va texnologik yangilangan holda qayta tashkil qilish ustuvor yo’nalish deb 
belgilandi. Shuning uchun import qilinayotgan mahsulotlar tarkibida mashina va 
uskunalarning ko’pligi tasodif emas. Tashqi savdo munosabatlarini yanada 
optimallashtirishda, mahalliy xom ashyodan tayyor mahsulot va butlovchi buyumlar 
ishlab chiqarishda qabul qilingan dasturning roli katta.
Hozirgi vaqtda TIAIS - milliy ishlab chiqaruvchilarga o’z mahsulotlarini 
tashqi bozorga sotish, marketing izlanishlarini olib borish, eksport qilinuvchi 
tovarlar bo’yicha uzoq va qisqa muddatli narxlar kon’yunkturasi ko’rsatkichlarini 
oldindan aytib berish orqali amaliy yordam berish bo’yicha xizmatlar ko’rsatadi. 
20,35%
4,92%
8,05%
26,50%
4,10%
4,63%
27,6%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
Boshqa
tarmoqlar
bo'yicha
Qishloq,
o'rmon va
baliqchilik
xo'jaliklari
Qurilish
Savdo
Yashab turish
va
ovqatlanish
bo'yicha
xizmatlar
Aloqa va
axborot
Sanoat

---

20 
TIAIS faoliyatining asosiy yo’nalishlaridan yana biri – standartlash bo’yicha xalqaro 
tashkilot talablariga muvofiq, mahalliy korxonalar mahsulotlari sifatini oshirish 
chora-tadbirlarini amalga oshirish hisoblanadi.
Vazirlik tomonidan bojxona bojlari va to’lovlarini yanada bir xillashtirish 
bo’yicha izlanishlar davom ettirilmoqda. O’zbekistonning tovarlarni tariflash va kod 
berish tizimini uyg’unlashtirishga asoslangan TIF nomenklaturasi joriy qilingan. 
Respublikada tovar va xizmatlarning barcha turiga eksport boji bekor qilingan, 
eksportimport amallari uchun kvota tizimi qo’llanilmaydi. Litsenziyalash ham faqat 
maxsus eksport-import amallari uchun qo’llaniladi. O’zbekistonda importga son 
jihatdan chegara qo’yilmagan, maksimal stavka 30 foizni, o’rtacha arifmetik 
ko’rsatkich esa, 14,6 foizni tashkil qiladi.
O’zbekistonning tashqi bozorda o’z mavqeini mustahkamlashi va respublika 
TIF sub’ektlari manfaatlarini himoya qilishda xorijiy mamlakatlardagi O’zbekiston 
elchixonalarining savdo, iqtisodiy masalalar bo’yicha maslahatchilari yordam 
ko’rsatadi. Ya’ni, ular agentlik xodimlari ichidan tayinlanadi va agentlikka tezkor 
ma’lumotlar etkazib turishni ta’minlaydi. Respublikaning savdo hamkorlari bo’lgan 
mamlakatlarning eksport qilinadigan tovarlari, bozorlar konyunkturasi tahlilini 
amalga oshiradi. Tadbirkorlik doiralari orasida bevosita aloqalar o’rnatilishiga 
yordam beradi. Bugungi kunga kelib, maslahatchilar savdo-iqtisodiy masalalar 
bo’yicha dunyoning 16 mamlakatida o’z faoliyatlarini olib bormoqda.
Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi O’zbekistonning 
xorijiy davlatlar, birinchi navbatda, EI, Rossiya, Yaponiya, XXR, Janubiy Koreya, 
Germaniya bilan investitsion va moliyaviy-texnik hamkorligining kengayishida 
muhim rolo’ynaydi. Vazirlik xorijiy davlatlar va xalqaro moliya institutlari 
tomonidan 
O’zbekiston 
Respublikasiga 
ko’rsatiladigan 
yordamlarning 
muvofiqlashtiruvchisidir. O’zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan Jahon 
savdo tashkilotiga kirishga katta ahamiyat berilib, ushbu yo’nalishda maqsadga 
muvofiq qadamlar qo’yilmoqda, ya’ni hozirda Jahon savdo tashkiloti bilan ishlash 
bo’yicha idoralararo komissiya ishlab turibdi, agentlik zimmasiga esa, uning 
kotibiyati vazifasini bajarish yuklatilgan. Xorijiy davlatlar bilan o’zaro 
munosabatlarda 
respubli-kaning 
milliy 
manfaatlari 
olg’a 
surilishining 
mexanizmlaridan biri O’zbekistonning 30 dan ortiq mamlakatlar bilan yo’lga 
qo’yilgan savdo-iqtisodiy hamkorlik bo’yicha ikkiyoqlama hukumatlararo 
komissiyalarning faoliyat yuritayotganligidir.
Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligida yuqori malakali kadrlar tayyorlash 
dasturi bo’yicha mutaxassislar malakasini oshirish Markazi tashkil qilingan. Bu erda 
vazirlik va idoralarning xodimlari, respublikaning faol doira vakillari muntazam 
ravishda agentlik yordamida O’zbekistonda va chet ellarda tashkil qilinayotgan turli 
seminar va kurslarda ishtirok etish imkoniyatiga ega bo’ladilar.

---

21 
O’zbekistonda ko’rgazma markazining roli katta. "O’zko’rgazmasavdo" 
mutaxassislari ko’rgazma va yarmarkalar bilan bog’liq faoliyatning barcha xizmat 
turlarini taqdim etadi. Tajribali mutaxassislar guruhini birlashtirgan texnik 
imkoniyatlarga, o’z mavqeiga ega hamkorlar ishtirokida o’tkaziladigan ko’rgazma 
va yarmarkalar orqali bozor strategiyasining samarali bo’lishiga yordam beriladi.
“O’zko’rgazmasavdo” pavilonlarida har yili dunyoning 30 mamlakatidan 
200 dan ortiq chet el firmalari ishtirokida 20 tagacha xalqaro ko’rgazmalar tashkil 
etiladi. 
Xalqaro 
biznes-markazi 
dunyoning 
barcha 
ishbilarmonlariga 
O’zbekistondagi faoliyatlari muvaffaqiyatli bo’lishi uchun zarur bo’lgan barcha 
turdagi xizmatlarni taklif etadi. Agentlik tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida 
respublika hukumati tomonidan qo’yilgan vazifalarning izchil ravishda amalga 
oshirilishiga, O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga tez va to’laqonli 
integratsiyalashuvi samarali amalga oshishiga yordam beradi