O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

1.2. Statistika fanining predmeti va usuli. 
Ommaviy-ijtimoiy hodisalar deyilganda quyidagilar tushuniladi:
Birinchidan, iqtisodiy hodisalar tushuniladi. eng avvalo bu erda moddiy 
ne`mat ishlab chiqarish ko`zda tutiladi. Statistika iqtisodiy hodisalar miqdorini, 
ijtimoiy taraqqiyot negizi – iqtisodiy qonun va qonuniyatlarni aniq vaqt va joy 
sharoitida qanday miqdoriy bog’lanish va nisbatlarda yuzaga chiqayotganligini 
o`rganadi. Bu o`rinda u ishlab chiqarishni uning ikki tomoni – ishlab 
chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlarini bir butunligida olib 
tekshiradi.
Ikkinchidan, madaniy va ta`lim-tarbiya sohasidagi hodisalar tushuniladi. 
Statistika ularni ham miqdor jihatdan o`rganadi. Jumladan, u madaniy-ma`rifiy 
munosabatlarning, o`quv yurtlarining, maktab, bog’cha, kutubxona va 
hokazolarning rivojlanishini o`rganadi.
Uchinchidan, siyosiy va mafkuraviy hodisalar tushuniladi. Barcha bo`lib 
o`tgan va bo`layotgan qurultoylar, plenumlar, sessiyalar, saylovlar, ulardagi 
qatnashchilarning soni, ovozlarning taqsimlanishi (ish tashlashlar, namoyishlar) 
kabilar ana shunday hodisalar turkumiga kiradi.
To`rtinchidan, tabiiy hodislar tushuniladi. Tabiiy ofatlar, ya`ni zilzila, 
suv toshqinlari, do`l yog’ishi, yong’in, portlash kabi hodisalar statistika fanining 
o`rganish ob`ekti hisoblanadi.
Ma`lumki, tabiat va jamiyatda uchraydigan har qanday hodisa o`zining 
sifat va miqdor tomoniga ega.

Sifat deyilganda hodisaning ichki qiyofasi va aniqligi, uning 
rivojlanish qonuni va qonuniyatlari bilan bevosita bog’liq bo`lgan tub 
mohiyati tushuniladi.

Miqdor deyilganda hodisaning u yoki bu xususiyati va belgisining 
yuzaga chiqish me`yori, soni va darajasida ifodalangan uning tashqi 
qiyofasi, aniqligi tushuniladi. 
Quyidagi tushunchalar ham statistika fani va uning usuli bilan 
chambarchas bog’liqdir. 

Qonun va qonuniyatlar. Qonun – bu ikki hodisa o`rtasidagi ichki va 
zaruriy bog’lanishdir. 

Qonuniyat deyilgada ko`pincha hodisalardagi takrorlanish, ketma-
ketlik, izchillik va tartib tushuniladi.

---

7 
Hozirgi zamon fani namoyandalari ob`ektiv borliqning ikki turdagi 
qonuniyatlari to`g’risida fikr yurtadilar: dinamik va statistik qonuniyatlar. 

Faqat alohida hodisalarda ro`y beradigan qonuniyatlar dinamik