O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

qonuniyatlar deb ataladi.

Ommaviy ma`lumotalrni umumlashtirish yo`li bilan aniqlanadigan 
qonuniyatlar esa statistik qonuniyatlar deyiladi.
Statistik ko`rsatkich – aniq sharoitda sodir bo`lgan voqea va hodisaning 
miqdorini, hajmini, qiymatini ifodalaydi. Ko`rsatkichlar tizimi esa bir-biri 
bilan o`zaro bog’langan yaxlit tizim bo`lib, hodisa va voqealarni bir 
butunligicha tavsiflaydi.
Har qanday fan o`z ob`ektini ma`lum usullar yordamida o`rganadi. Barcha 
fanlar uchun umumiy usul – dialektik usuldir. CHunki bu usul ijtimoiy 
hodisalarni rivojlanish jarayonida, o`zaro bog’langan holda o`rganishni taqozo 
etadi. Ijtimoiy hodisa va jarayonlarda sodir bo`ladigan barcha o`zgarishlarning 
tub sababi ularning o`zaro ta`sirida bo`lishidandir. Masalan, odam moddiy 
ishlab chiqarish orqali tabiat bilan bog’langan. Bu bog’lanishning shakli – 
insoniyatning yaxshi yashashi uchun zarur va shart bo`lgan mehnatdir. Mehnat 
jarayonida kishilarning iqtisodiy ishlab chiqarish munosabatlari tarkib topadi, 
shu munosabatlar asosida ularning boshqa aloqalari – siyosiy, huquqiy, 
mafkuraviy, etnik aloqalari ham vujudga keladi. Demak, hodisalarni 
kuzatayotganda ulardagi tomonlarni alohidalikda, bir-biridan ajralgan holda 
emas, balki shu hodisaga taalluqli barcha tomonlarni, aloqalarni birgalikda olib 
o`rganish zarur. Aloqalarni bilish juda katta ahamiyatga ega, odamlar bu 
aloqalarni bilib olib, ob`ektiv dunyoning qonunlarini kashf etadilar.
Statistika dialektikaning qonun-qoidalariga asoslanib o`zining xususiy 
usullarini yaratgan. Ular quyidagilardan iborat:

ommaviy statistik kuzatish; 

kuzatish materiallarini svodkalash va guruhlash; 

turli umumlashtiruvchi ko`rsatkichlarni (masalan, mutlaq va nisbiy 
miqdor, o`rtacha iqdor, indeks, dinamik ko`rsatkichlar va hokazo) 
hisoblash; 

statistik ma`lumotlarni jadval va grafiklar ko`rinishida tasvirlash.