O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi farg`ona politexnika instituti

                                        1-jadval  

Ko'rsatkichlar 

01.01.9

9 

01.01.0

0 

01.01.0

2 

01.01.0

6 

01.01.1

0 

1.01.1

1 

Uz.tijorat  banklar 

soni 

28 

33 

38 

28 

30 

31 

Filial umumiy soni 

570 

791 

791 

893 

810 

810 

Fondlarning 

umumiy soni 

0,8 

6,6 

6,4 

9,5 

15,7 

20,8 

Korxona 

va 

tashkilotlar 

depozitlarining 

0,4 

– 

– 

– 

8,7 

13,2 

---

24 

 

umumiy soni 

Tijorat banklar 

tomonidan korxona 

tashkilotlar va 

aholiga berilgan 

kreditlar 

summasi(mlrd.so'

m) 

0,5 

3,4 

3,4 

5,2 

8,6 

11,5 

To'langan 

ustav 

fondlarining  

umumiy soni 

0,1 

0,2 

0,6 

0,9 

3,1 

4,1 

Uzoq 

muddatli 

kreditlar 

(mlrd.so'm) 

– 

0,3 

0,3 

0,1 

– 

– 

O'rta 

mudatli 

kreditlar(mlrd.so'm

) 

– 

0,3 

0,3 

0,1 

– 

– 

 

         Hisob-kitoblarni tezlashtirish, jarayonlarni ishonchligini ta'minlash hamda bu 

jarayonlar bilan bog'liq bo'lganxarajatlarni kamaytirish maqsadida tijorat banklari 

bugungi  kunda  komputer  texnikasi  bilan  jihozlanmoqda.  Tijorat  banklarining 

to'lovlarni  amalga  oshirish  funksiyasi  orqali  bugungi  kunda  yuridik  shaxslarning 

davlar  budjtiga  bo'lgan  majburiyatlarinazorat  qilinmoqda.  Bugungi  kunda  tijorat 

banklari yetarlidarajada texnik jixozlanganligi hamda kerakli axborot bazalariga va 

malakali  kadrlarga  egaligi  banklarni  o'z  navbatida  qimmatli  qog'ozlar  bozorining 

asosiy ishtirokchilaridan biri qilib qo'ymoqda. Qimmatli qog'ozlar bozorida banklar 

bir vaqtning o'zida ham investor ham emitent sifatida qatnashmoqda.  Banklarning 

boshqa  xo'jalik  subyektlariga  nisbatan  stabil  moliyaviy  holatga  egaligi    qimmatli 

---

25 

 

qog'ozlar bozorida operatsiyalarga qatnashishga  imkon bermoqda.   

    Respublikada  tijorat  banklarining  qimmatli  qog'ozlar  bozorida  aktiv  ishtirok 

etishining sabablaridan yana biri banklarning niom kapitalini oshirish sohasida o'z 

aksiyalarini sotishga bo'lgan intilishidir. 

    Bugungi  kunga  kelib  tijorat  banklari  qmmatli  qog'ozlar  bozorida  aksiyalardan 

tashqari depozit va jamg'arma sertifikatlar bilan ishlashni ham yo'lga qo'ymoqda.  

Bundan  tashqari  banklar  o'z  mijozlariga  moliyaviy  broker  sifatida  ham  xizmat 

ko'rsatmoqdalar.      Bankalrning  bunday  funksiyalarni  bajarishlari  korxona 

tashkilotlarning qimatli qog'ozlar bozori operatsiyalarida qatnshishlari uchun qulay 

sharoit yaratmoqda. 

     Bugungi  kunda  Respublika  davlat  mulkini  xususiylashtirish  bilan  bog'liq 

jarayonlar  keng  o'rin  olganligi  sababli  korxonalarga  tegishli  qimmatli  qog'ozlar 

bozoriga  nisbatan  davlat  qimmatli  qog'ozlar  bozori  aktiv  harakat  qilmoqda.  Bu 

bozorda asosiy qatnashchilar sifatida tijorat banklari maydonga chiqmoqda.   Bu 

bozorda tijorat banklari o'zlarining brokerlik funsiyalarini amalga oshirish bilan bir 

qatorda mavjud resurslarini hech qanday tavakkalchilikka bormagan holda  qisqa 

muddatlarda joylashtirish imkoniyatiga ega bo'lmoqdalar.  

      Respublika iqtisodiyotiga kirib kelayotgan  '' Lizing'' jarayonlari bugungi kunda 

ishlab chiqarishni texnika va texnologiya bilan ta'minlash hamda qayta jihojlashda 

muhimligin ko'rsatmoqda.  Agar biz lizing xizmatlariga to'lanadigan foiz o'rtasidagi 

bog'liqlikka  e'tibor  beradigan  bo'lsak,  u  holda  lizing  xizmatlarini  bugungi  kunda  

tijorat banklari tomonidan amalga oshirilishi qulay hamda muhimdir. Chunki tijorat 

banklari  lizing  xizmatlari  uchun  boshqa  lizing  tashkilotiga  kredit  berishdan  ko'ra 

bank  krediti  foizi  darajasida  mijozlarga  xizmat  ko'rsatishi  va  shu  bilan  lizing 

xizmatlari bahosini kamaytirishi mumkin.  

      Tijorat  banklari  tomonidan  olib  borilayotgan  bank  faoliyatiga  bugungi  kunda 

''Trast'' xizmatlari ham kirib kelmoqda. Trast xizmatlari tespublika banklari uchun 

yangi  hisoblansada  ko'plab  ishlar  olib  borilmoqda.  Chet  el  tajribasidan  bizga 

---

26 

 

ma'lumki, firmalar buyurtmaga ega bo'lishliklari o'z navbatida bank ta'minot xatlari 

deb  ataluvch  firmaning  moliyaviy  qobiliyatini  kafolotlovchi  xizmatlarga  bog'liq 

bo'lmoqda.  

      Jahon banklari ish faoliyatida axborotlarni sotish va moliyaviy maslahatlar kabi 

xizmatlar ham keng o'rin olgan. Bizning oldimizda turgan masalalardan biri ham shu 

sohani  o'rganishdir.  Yangi  iqtisodiy  sharoit  o'z  nabatida  tijorat  banklarining 

rivojlanishini ular ko'rsatayotgan xizmatlarga  va ular rivojlanishining qay darajada 

tashkil  qilinnganligiga  bog'liq  qilib  qo’ymoqda.  Chunki  ishlab  chiqarishdagi  kabi 

bank sohasida ham raqobat ertami kechmi o'z ishini bajaradi.  

    2011-yilda  respublika  bank  tizimi  barqarorligini  ta'minlash  va  iqtisodiyotning 

yuqori o'sish suratlarini  rag'batlantirishga qaratilgan qator muhim chora-tadbirlar 

belgilab berildi: 

    –xalqaro amaliyotdagi yangi o'zgarishlarni inobatga olgan holda bank nazoratini 

takomillshtirish, tizimli tavakkalchiliklarni  aniqlashga qaratilgan  makroprudensial 

nazoratning ro'lini oshirish; 

     –banlarning 

kapitallashuvini, 

aktivlar 

sifatini, 

ular 

faoliyatidagi 

tavakkalchiliklarni,  jumladan,  redit  tavakkalchiligi  sifat  jihatdan  yangi  darajaga 

ko'tarish; 

    –iqtisodiyotga  yo'naltirilatorgan  kreditar  hajmini  oshirish  va  banklarning 

investitsiya  jarayonidagi  ishtirokini  yanada  kengaytirish,  kichik  biznesn  moliyaviy 

qo'llab-quvvatlashni faollashtirish; 

   –aholi  va  xo'jalik  yurituvchi  subyektlarnng  pul  mablag'larini  uzoq  mudddatli 

depozitlarga jalb qilishni rag'batlantirish;  

    –tijorat  banklarida  hisob  va  hisobotni  yuritishda  zamonaviy  texnologiyalar  va 

uslublarni joriy etish, ularning sifati va ochiqligini ta'minlash; 

    –respublika  tijorat banklari va moliya bank tizimi faoliyatini baholashda xalqaro 

amaliyotda  qo'llaniladigan  me'yorlar,  mezonlar  va  andozalarni  joriy  etish    va 

ularning bajarilishiga erishish borasida tegishli ishlar olib borildi.  

---

27 

 

     2011-yilda  bank  tizimini  yanada  mustahkamlash  maqadida  xususiy  banklar  va 

xususiy  mulkka  asoslangan  moliya  institutlarini  tashkil  etishning  qonunchilik 

asoslarini  takomillashtirish  orqali  bank-moliya  sohasiga  xususiy  kapitalni  jalb 

qilishni  ko'paytirish  bo'yicha  aniq  chora-tadbirlar  majmui  ishlab  chiqildi.  Bu  esa 

bank  va  boshqa  moliyaviy  xizmatlar  bozorida  raqobatning  kengayishi  hamda 

mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatining oshishiga imkon beradi va eng yuksak xalqaro 

standartlar  talabiga  mos  zamonaviy  bozor  infratuzilmasining  rivojlanishi  uchun 

sharoit yaratadi.