O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Тopshiriqlar varianti

Vari-ant №	Po‘lat markasi №1	Po‘lat markasi №2	Zagotovkalar №1, №2 diametri, mm		Zagotovkalarni qizdirish pechiga joylashtirish sxemasi koeffitsiyenti
			d1	d2	m1	m2
1.	10	Р18	100	900	1	3
2.	20	12Х17	200	400	2	3
3.	40	Х25М	400	100	3	2
4.	45	12Х18Н1Т	600	400	2	2
5.	60	11ОГ13	600	800	2	3
6.	У7	Х15М	800	100	1	1
7.	У9	20Х2НЗ	900	200	4	2
8.	У10	12Х2Н4А	800	200	4	2
9.	У11	25ХГТ	1000	400	2	2
10.	35	30ХГСА	1100	200	2	3
11.	50	ШХ15	500	100	4	3
12.	15	Р9	200	700	4	4
13.	ШХ15	10	70	70	2	2
14.	20Х	У9	200	900	2	4
15.	25ХН	У10	400	900	2	3
16.	30ХГСА	У7	600	800	2	4
17.	25ХГТ	60	700	600	2	2
18.	12Х2Н4А	15	600	300	2	3
19.	20Х2НЗ	30	400	200	2	2
20.	15Х5М	45	200	600	4	4
21.	1ЮГ13	20	200	200	2	2
22.	12Х18Н10Т	10	300	800	2	3
23.	Х25М	25	800	400	3	3
24.	12Х17	08	900	1100	4	2
25.	Р18	80	300	800	2	4

6.2-jadval

Po‘lat markasi	Tsolidus	Tr.b.	Z, soat	Tb	Tt

6.3-jadval

Bosim bilan issiq holda ishlov berish temperaturasi, °C	Kam legirlangan (leg.elementi ˂ 5%)	O‘rta legirlangan (leg.elementi ˂ 5-10%)	Yuqori legirlangan (leg.elementi  10%)
Boshlanishi	1025-1100	1050-1125	1150-1175
Tugashi	850	850	825-875

Nazorat savollari:

1. Okalina deb nimaga aytiladi?

2. Zagotovkani birdaniga tez qizdirib yuborilganda qanday hodisa ro‘y beradi?
3. Zagotovkani sekinlik bilan qizdirganda qanday hodisa ro‘y beradi?
4. O‘ta kuyish va o‘ta qizdirish deganda nima tushuniladi?

7-Amaliy mashg‘ulot
Prokatlash natijasida xarakatlar kuchlarini hisoblash

Sanoatda turli xildagi prokatlash stanlarining energiya samaradorligi xaqida eksperimental ma’lumotlar adabiyotlarda keng tarqalgan. Bu ma’lumotlar, nazariy xisob kitoblar bilan bir qatorda, jo‘valardagi aylanuvchi momentni va yuritgichni kerakli kuchini aniqlashda ham qo‘llash mumkin. Amaliy ma’lumotlarni, qiyin profillarni prokatlashda ishlatish uchun qo‘llash maqsadga muvofiq, prokat kuchnalinishi va yelka moment koefitsientini nazariy aniqlash biroz qiyinchiliklar keltiradi.

Eksperimental ma’lumotlarning natijalari odatda torilish koefitsientining osishiga qarab energiya (ishning) sarfini ko‘rsatuvchi qiyali chiziqlar ko‘rinishida ifodalaniladi (27.1-rasm). Maxsulotlarni propkatlashda energiya sarflanish qiyali chiziqlari tuzilishi, polosaning kichrayishga bog‘liq.
Energiya sarflanish qismi –kirishdan song n- o‘tishgacha fn ni tashkil qildi, (27.1-rasm). Shunda energiya toliq sarflanishi (kVt.s) n- otishi uchun.


(7.1)

Bu yerda G-prokatlanayotgan buyumning ogirligi.

Ishlatilayotgan kuch (kVt.s) ushbu korinishdan aniqlanadi;


(7.2)
Bu yerda o‘tish vaqti.
Prokatlash jarayonida energiya sarfi odatda yuritgichga yuklanadigan kuch orqali aniqlanadi. Shuning uchun eksperimental egri chiziqlari prokat stanining asosiy yo‘nalishidagi ishqalanish yo‘qotishlarini o‘z ichiga oladi, ammo ularni qurishda jo‘valarning aylanishi uchun energiya sarfi chiqarib tashlanadi. Shu tariqa (27.2) formula orqali kuch qiymati W ozidan yeg‘indisinikeltirib chiqaradi. Bu yerda –prokatlash jarayonida stanning asosiy chizig‘i mexanizimlarida ishqalanish uchun energiya sarfi.
Jo‘valardagienergiya sarfini aylanuvchimoment orqali aniqlashda (7.2) formuladan aniqlanadi,


(7.3)

Bu yerda -bir dona jo‘vaning bochkasidagi aylanuvchi moment.

-otkazuvchi mexanizmdagi ishqalnish kuchlari momenti standagi asosiy uzatuvchi chiziqlar mexanizmi; -dvigateldan yurutmaga uzatmalar soni.(7.3) formula orqali qiymatini aniqlash munmkin.


Nazorat savollar:

1. Prokatlash vaqtida yuzaga keladigan kuchlar?

2. Prokatlash vaqtida yuzaga keluvchi kuchlarni xisoblash?


8-Amaliy mashg‘ulot
Prokatlashni qaytish xarakatida o‘qiga ta’sir qiluvchi kuch

Agar aylanuvchi momentning kattaligi ma’lumbo‘lsa unda prokatlash ishi va prokat kuchlanishini aniqlash qiyinchilik tug‘dirmaydi.

Prokat ishi , tashkil etadi.


(8.1)

Bu yerda uzunlikdagi polosani prokatlash davridagi jo‘valarning aylanish burchagi.

Ilgarulab ketish kattaligini etiborga olmasa xam bo‘ladi.


(8.2)

(2) formulaga belgisini qo‘yib, hosil qilamiz.

(8.3)

prokat ishini aniqlash uchun, metallarga bosim bilan ishlov berish nazariyasidagi Fink formulasidan xam foydalanish mumkin;

(8.4)

Bu yerda V-prokatlanayotgan polosaning hajmi.

(3) va (4) formulalar orasida asosiy farq yo‘q. Agarda va qabulqilib olsak u holda formulalar bir xil bo‘ladi.
Qiyin kesimli profillarni prokatlashda (tog‘riburchakli emas) deformatsiya ushbu formula orqali aniqlanadi.


(8.5)

Jo‘valar bo‘chkasiga sarf qilinadigan kuch, tashkil etadi;

(8.6)

Bu yerda uzunlikdagi polosani prokatlash vaqti.

Bayukov formulasi bo‘yicha aniqlaymiz,


(8.7)

Bayukovning (7) formulasiga,burchak belgisini qo‘yib uni o‘zgartirish mumkin.

(8.8)

Bunday o‘zgartirishni I.M. Pavlov kiritgan.

Agar aylanish moment formulasinidan foydalanilsa, u xolda prokat kuchi:


(8.9)

(5) formula orqali prokat ishini aniqlashdan, biz olamiz,

(8.10)

Bu yerda -polosa oxirining chiqish kesim maydoni.

Nazorat savollar:

1. 
   Aylanish momentining formulasi nima?
   
2. 
   Prokatlash vaqtida xarkatning qaytshi tushuntirib bering?
   

9-Amaliy mashg‘ulot
Metallarni quruq holatda prokatlash jarayonini o‘rganish

Prokatlash jarayonida jo‘valarning aylanishini ta’minlovchi kuch, jo‘valarga qo‘yilishi shart bo‘lgan aylanuvchi moment qiymatini aniqlaymiz.

Kontakt yoyi bo‘ylab taqsimlanuvchi elementar kuchlarni ko‘rib chiqib, shuni xulosa qilish mumkinki, teginuvchi t ishqalanish kuchining ta’siri orqali aylanuvchi moment hosil bo‘ladi. p kuch bo‘lsa aylanuvchi moment hosil bo‘lmaydi, chunki ularning ta’sir etuvchi chiziqlari jo‘vaning markazidan o‘tadi.
Bochkali jo‘valarda aylanuvchi moment elementar maydon da


. (9.1)

Ishqalanish kuchining ilgarilab ketish va orqada qolish joylarini hisobga olib, bir dona jo‘va uchun to‘liq aylanuvchi momentni tashkil etadi.

. (9.2)

t ishqalanish kuchi va b polosa kengligi deformatsiya o‘chog‘i mobaynida doimiy bo‘lib qoladi, u holda integratsiyalashdan so‘ng

. (9.3)

Amontonning ishqalanish qonunini qo‘llaymiz ( , ilk bor V.F. Bayukov tomonidan tavsiya qilingan aylanuvchi moment formulasini olamiz.

(9.4)

(9.4) formula qo‘llanilishi cheklangan, kontakt yoyi bo‘ylab ishqalanish kuchi va bosimning bir tekisda taqsimlanishining taxminiga asoslanib xulosa qilingan. Bundan tashqari, (9.4) formula bo‘yicha hisoblashda neytral burchakni yetarli darajada to‘g‘ri aniqlash talab etiladi.