O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Tojiev, I. Ne’matov, M. Ilxomov

 

---

5-rasm. Shaxsiy dorixona SHD-2. 
Kimyoviy zaharlovchilarga qarshi yakka tartibdagi paket (SHKP-8). 
Bu vosita har bir odamda bo‘lishi shart. Bu paket kimyoviy zaharlovchilarni 
teriga, kiyimlarga, shaxsiy saqlovchi vositalarga tushganda, zararsizlantirishda 
foydalaniladi. Bu paketda degazatsiya qiluvchi idish eritmasi va to‘rtta paxta 
dokali tampon bo‘lib bular PE li qopchada germetik joylashtirilgan bo‘ladi. 
Agar biror zaharlovchi moddalar teriga yoki kiyim boshga tushib qolsa, 
darhol, tampon, degazatsiya qiluvchi eritmaga shimdirilib, keyin o‘sha joy artiladi. 
Degazatsiya qiluvchi eritmalar 3 foiz N
2
O
2
+3 foiz NaON yoki 3 
foiz N
2
O
2
+(150 g. natriy silikat + 1l. suvdagi aralashmasi). 
 

---

6.8. Oziq-ovqat, suv, don va uy hayvonlarini
zararlanishdan saqlash 
 
Oziq-ovqat, suv, donlarni zararlanishdan saqlash omili bu tashqi muhitdan 
ularni izolirlash hisoblanadi.
Uy sharoitida oziq-ovqatlarni saqlash uchun ularni germetik saqlovchi 
idishlardan foydalaniladi. Masalan, non, qandolat mahsulotlari bir necha qavat 
qog‘oz bilan o‘ralib, polietilen xaltachada yoki kostryulkada saqlanadi. Un, 
shakar, undan tayyorlangan mahsulotlar ham polietilen xaltachalarida saqlanadi. 
Margarin, saryog‘, hayvon yog‘lari, shisha yoki metall idishlarda og‘zi yaxshi 
yopilgan holatda saqlanadi. Sabzavot mahsulotlari, yog‘och yoki faner 
yashiklarga solinib, yashiklar zich bo‘lgan material bilan o‘ralgan holda saqlanadi. 
Qishloq joylarida shu yuqoridagi mahsulotlar miqdori ko‘p bo‘lganligidan, 
ular asosan omborlarda, erto‘lalarda qadoqlangan holda saqlanadi. Saqlagichlar 
germetik ravishda jixozlanishi shart. 
Qishloq xo‘jalik hayvonlarining emishlari, silos, xashaklar o‘ralarda yoki 
usti g‘piq qurilmalar tagida yaxshi o‘ralgan holatda saqlanadi. Suvni 
zararlanishdan saqlash eng muhim va eng mushkul vazifalardan hisoblanadi. Suv 
bilan ta’minlovchi korxonalarda suvni tozalash va zararsizlantirish jarayonlari 
maxsus tozalash inshoatlarida olib borilib, iste’molchilarga asosan germetik 
ravishda quvurlar orqali tarqatiladi. Shu sababdan bunday tizimlarda suvlarni 
zararlanishi kuzatilmaydi, faqat quvrilar, tozalash inshoatlari buzilgandagina 
zararlanadi. 
Qishloq joylarida ba’zan quduqlardan foydalaniladi, uning atrofi ochiq 
bo‘lganligidan radioaktiv, kimyoviy va biologik moddalar suvni zararlashi 
mumkin. Bunday quduqlarni zararlanishdan saqlashda quduq atrofi 1-1,5 m 
diametrda, 20 sm qalinlikdagi tuproq olib tashlanib, uning o‘rniga sof tuproqdan 
solib zichlantiriladi va ustiga qum to‘kiladi. Quduq atrofi ikki qavat taxta bilan 
yaxshilab mustaxkamladi va og‘zi ham bekitiladigan qilib jixozlanadi. Umumiy 
foydalanish uchun bitta chelakdan foydalaniladi. 
 

---

Uy sharoitida suvlar asosan termoslarda, grafinlarda va usti yaxshi 
yopiladigan idishlarda saqlanadi. Saqlanadigan suvning hajmi faqat ovqat 
tayyorlash uchun har bir odam boshiga 3-5 litr bo‘lishi kerak. Bulardan tashqari 
toza suv yuvinish, oziq-ovqat mahsulotlarini yuvish uchun ham ishlatiladi. Mana 
shularning hammasini hisobga olgan holda zararlanmagan suvlar zahiraga olib 
qo‘yiladi. 
Qishloq xo‘jalik hayvonlarini muhofaza qilish ham eng muhim tadbirlardan 
hisoblanadi. Dushman hujumi ogoh qilinganda hamma hayvonlar yopiq 
molxonalarga kiritiladi. Molxonalar juda germetik qilib jixozlanishi, ularning 
ichida uzoq muddatga etadigan em-xashaklar, suv saqlanishi kerak. Agar molxona 
hajmi kichik bo‘lsa, emxonalar alohida germetik jixozlangan ikkilamchi xonalar 
tayyorlanib saqlanadi. 
Mana shunday paytlarda hayvonlar kasallanishiga qarshi profilaktik omillar 
o‘tkaziladi. Bunda ularga vaktsinalar yuborilib, turli xil kasallarga chidamli 
immunitetlar hosil qilinadi.