O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Tojiev, I. Ne’matov, M. Ilxomov

Radioaktiv va kimyoviy shikastlangan joylarda fuqarolarni saqlash 
qoidalari. 
1. Radioaktiv shikastlangan hududda fuqarolarni saqlash. 
Radioaktiv shikastlangan hududlarda xalqni saqlashning asosiy qoidalari 
quyidagilardan iborat: 
• radioaktiv shikastlanish xususida ogohlantirish; 
• himoya inshoatlarida saqlash (boshpana, radiatsiyadan saqlovchi boshpana - 
RSB); 
• shaxsiy saqlovchi vositalardan foydalanish; 
• radiatsiyadan saqlovchi preparatlardan (SHD-2) foydalanish; 
• zararlangan suv va emishlardan saqlanish; 
• zararlingan joylarda fuqarolarni saqlash rejimlariga rioya qilish; 
 

---

• zararlangan joylardan fuqarolarning evakuatsiya qilish; 
• zararlangan hududlarga odamlarni kiritmaslik; 
• fuqarolarni sanitar qayta ishlovdan o‘tkazish, kiyim kechak, texnika, 
inshoatlarni dezaktivatsiya qilish. 
Radioaktiv moddalar bilan zararlangan joylarda odamlarni hatti-
harakatlari, radiatsiyaviy holatdan kelib chiqib aniqlanadi, bunda:
a) muayyan zararlangan joylarda, odamlar, RSBda bir necha soatdangacha 
saqlanishlari va so‘ngra oddiy inshoatlarda bo‘lishlari tavsiya etiladi. 
Ammo korxonalar va yashash maskanlar ishlarini oddiy rejim asosida 
amalga oshiradilar. 
b) kuchli zararlangan joylardagi fuqarolar himoya inshoatlarda uch 
kungacha saqlanishlari va keyingi to‘rtinchi kunda oddiy inshoatlarda bo‘lishlari 
mumkin. Bunday holatlarda korxona va maskanlar alohida rejimda ishlashlari, 
ochiq joyda ishlovchilar esa bir necha soatdan, bir necha kungacha ishni 
to‘xtatishlari zarur. 
v) xavfli va juda xavfli shikastlanishda fuqarolar himoya inshoatlarida uch 
kundan kam bo‘lmasliklari, hamda oddiy inshoatlarda ham tashqariga chiqmasdan 
saqlashlari kerak. Bunday korxonalarda hamma oziq-ovqat mahsulotlari germetik 
idishlarda saklanishi (shkaflarda, shishali yoki emalli idishlarda, polietilen 
qopchalarda) hamda ovqat tayyorlashda faqat zararlanmagan suvlardan 
foydalanish lozim.