O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi mirzo ulug`bek nomidagi o`zbekiston milliy universiteti

Бу эса ҳисоблашларда маълум ноаниқликларни келтириб чиқаради. Шундан қутилиш, яъни эгри чизиқни силлиқлаш мақсадида бир қанча назарий тенгламалардан фойдаланилади. Амалий ҳисоблашларда кўпроқ III типдаги Пирсон тақсимоти эгри чизиғидан фойдаланиш таклиф этилади.

Дарёлар оқимининг йиллараро ўзгарувчанлиги

• Назарий тақсимотларга асосланиб чизилган таъмин­ла­ниш эгри чизиқларининг қуйидаги учта параметри мавжуд бўлади:
• - қаторнинг ўртача арифметик миқдори ­ У0;
• - йиллик оқимнинг ўзгарувчанлик (вариация) коэф­фициенти ­ Сv;
• - йиллик оқимнинг асимметрия коэффициенти ­ Сs.
• Мазкур параметрларнинг барчаси дарёларда олиб бо­рилган стационар кузатиш маълумотлари асосида аниқланади. Қуйида шу масала устида қисқача тўхталиб ўтамиз
• Ўртача арифметик миқдор (меъёр) нинг қандай аниқ­­ланиши юқорида айтиб ўтилди.
• Дарё оқимининг ўзгарувчанлик коэффициенти йиллик оқим миқдорининг унинг меъёрига нисбатан ўзгариши даражасини характерлайди. У қуйидаги ифода ёрдамида ҳи­собланади

Дарёлар оқимининг йиллараро ўзгарувчанлиги

• Ўртача квадратли фарқнинг қийматини юқоридаги ифодага қўйсак, қуйидагига эга бўламиз
• Охирги ифодада унинг сурат ва махражини га бўлдик ҳамда эканлигини ҳисобга олдик

Асимметрия коэффициенти (Cs) кузатиш йиллари қаторидаги оқим миқдорларини унинг меъёрига нисбатан симметриклик даражасини характерлайди. Уни аниқ ҳисоб­лаш учун маълум кузатиш йилларидан ташкил топган қатор бўлиши зарур. Шунинг учун амалда кўпроқ қуйидаги эмпирик тенгликдан фойдаланилади:

Cs =2*

Охирги ифодада унинг сурат ва махражларини
.

Дарёлар оқимининг йиллараро ўзгарувчанлиги

• Юқоридагиларга қўшимча қилиб шуни таъкидлаш ло­зимки, ўзгарувчанлик коэффициенти йиллик оқимнинг ўз­гаришини статистик, яъни сонлар орқали ифодалашга имкон беради. Бу жараёнда ўзгарувчанликка таъсир этувчи омиллар эса эъти­борга олинмайди.
• Ўзгарувчанлик коэффициенти (СV)нинг юқоридаги ифодалар асосида ҳисобланган қийматлари 3.2–жадвалда келтирилган