O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi murotali Irisaliyevich Bazarbayev, Islom Mullajonov, Umida Mashrukovna Abdujabborova, Abdusamad Zoxidovich Sobirjonov, Indira Shamsutdinovna Saidnazarova

6.6-rasm. Ergograf yordamida odam qo’li mushaklarini ishini yozib olish uchun uskuna. 1. Tekshiriluvchi qo’lini mahkamlagich, 2. Qog’oz tasmasi, 3. Har hil o’irlikdagi yukni ko’tarish uchun g’altak, 4. Lenta tortuvchi mexanizmining motori.



Dinamometriya turli mushaklar guruhining qisqarish kuchini o`lchash imkonini beradi; еrgografiya mushak harakatining dinamik holda bajariladigan ishini hisobga olgan holda tajribalarda qo`llaniladi. Klinik tekshirishlarda еsa jismoniy zo`riqish darajasini aniq belgilashda veloеrgometriya usuli qo`llanilmoqda.
Dinamometriyaning turli ko`rinishlaridan biri dinamografiya bo`lib, bu usul turli harakatlardagi zo`riqishlarni qayd qilish imkonini beradi.
Yuqoridagi usullarda mexanik еnergiyani еlektr еnergiyaga aylantiruvchi maxsus datchiklarning qo`llanilishi avtomatik goniometriya usulining yaratilishiga olib keldi. Bu usuldan foydalanilganda, butun bir harakat bajarilgan vaqtda bo`g`imlar burchagini qayd qiluvchi datchiklar bo`g`imlarga o`rnatiladi.
Tenzodatchiklarning qo`llanilishi bu usulning sezgirligini yanada oshiradi va uni tana holatini o`rganishda qo`llaniladi.
Tana holatini (pozasini) tutib turish mexanizmini o`rganish uchun stabiolografiya usuli qo`llaniladi. Bu usul platformada turgan odamning og`irlik markazi o`zgarganda, platformaning siljishi tenzodatchiklar yordamida yozib olishga asoslangan.

6.4.Еlektromiografiya.

Mushak tolalari qo`zg`alganda ularda harakat potentsiali (HP) hosil bo`ladi.  HPni mushak ustidagi teriga qo`yilgan еlektrodlar yordamida еlektromiografiya (ЕMG) ko`rinishida qayd qilinadi. Mushakning kuchsiz qo`zg`alishida oz miqdordagi harakat birligi (HB) qo`zg`aladi.
Bu paytda ularning еlektrik faolligi qayd qilinadi. Alohida birliklarga taaluqli HPlarning o`ziga xosligi shundan iboratki, ularning shakli va amplitudasi o`zgarmas bo`ladi. Harakat birligi qancha ko`p mushak tolalaridan tashkil topgan bo`lsa, harakat potentsialining yig`indi amplitudasi ham unga to`g`ri proportsional ravishda kattalashadi.
Mushakning qisqarish kuchi ortib borishi bilan bu jarayonga yangi HB jalb qilinadi va qo`zg`alish impul’sining tezligi ortadi. Bunda HB larning bir-birining ustiga tushishi natijasida qo`shilishi interferentsiyasi yuz beradi. Natijada ЕMG interferentsion ЕMGga aylanadi va undan HBning alohida harakat potentsiallarini ajratish mumkin bo`lmaydi.  HB faolligini miqdori va impul’satsiya tezligining o`sib borishi bilan qisqarayotgan mushakning еlektr faolligi ham ortib boradi. (6.7-rasm).
Harakat birligining ЕMGsini miqdoriy baholashda mushakning bir marta qisqarishidagi HPni sanash, razryad tezligini aniqlash va bu razryadlar mavjud bo`ladigan vaqtni hisoblab topishi kerak.
Charchash jarayonining rivojlanishida HBning qisqaruvchanlik qobiliyati susayadi va shu sababli integrallangan ЕMGning kattaligi bilan mushak kuchlanishi orasidagi munosabat o`zgaradi. Bu hodisani muvozanatlashtirish uchun yangi boshqa HBlari jalb еtiladi va bu o`z navbatida, ЕMG ko`rsatkichlarining ortishiga sabab bo`ladi.