O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti kimyo o`qitish metodikasi kafedrasi kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalar fanidan

Kaliy tuzlari
Qashqadaryo viloyati Tubokat, Surxondaryo viloyati Xo’jaikon konlari
Natriy tuzlari	Qashqadaryo viloyati Tubokat, Surxondaryo viloyati Xo’jaikon, Borsakelmas, Boybichakon, Oqqal’a konalari

Quyida kimyo va matematika orasida tabiatga oid bilimlar integratsiyasini amalga oshirishga qaratilgan masalalardan namunalar taqdim etamiz.
1-masala. Bir daqiqa ichida inson 250 ml.ga yaqin kislorodni nafas olish orqali yutadi. 1 soat yoki 1 sutka davomida odamga nafas olishi uchun qancha kislorod kerak? Uni ko’paytirish, havoni zararlantirishning oldini olish uchun nima qilish kerak?
Masalani yechish muammoning miqdoriy tomonini hal qilsa, suhbat, erkin muloqot orqali yuqoridagi savollarga javob topish, (masalan, gullarni ko’paytirish, sinfda havoni tez-tez almashtirib turish va h.k.), o’quvchilarda ekologik madaniyatining rivojlanishiga sabab bo’ladi.
2-masala. Mashina normal tezlik bilan yurganda havoni gazlar bilan kamroq zararlantiradi, kichik tezlik bilan yurganda esa u 3 marta ko’p gaz chiqaradi. Agar yo’lovchini o’tkazib yuborish uchun birinchi galda 3 ta, ikkinchi galda 4 ta mashina to’xtasa, havoning zararlantirilishi qanchaga ortadi?
3-masala.Forel (gulmohi) balig’i uchun suvning tarkibida kislorod 2 mg/l kam bo’lmasligi kerak. Agar suvning tarkibida 1,6 mg/l bo’lsa, baliqning o’lishi kuzatiladi. Baliqning yashashi uchun qancha mg/l kislorod etishmasligini toping.
Matematik tushunchalarni bilmaslik yoki ularga oid chalkash tushunchalar kimyoga oid tushunchalarini to’liq va chuqurroq egallashga imkon bermaydi. Masalan, 10-11-sinfda kimyo darslarida matematika va fizikadan olgan bilimlarni qo’llash orqali quyidagi masalalarni yechish maqsadga muvofiqdir.
4-masala. Kaliy atomining radiusi va hajmini toping.
Mazkur masalani echish uchun o’quvchilar matematika, fizika, kimyo fanidan o’zlashtirgan bilimlarga murojaat qilishlari kerak, ya’ni:
Fizika kursidan (1)
Kimyo kursidan (2) 6,02 ^. 10²³ (Avogadro soni)
Agar (2) (1) bundan orqali topiladi.
Proportsiya usuli bilan yechiladigan kimyoviy masalalar.
5-masala. 12,04•10²¹ ta vodorod atomlariga ega bo’lgan sulfat kislota massasini toping.
Yechish. Bu masalani ishlashda quyidagi stexiometrik qonuniyatdan foydalanamiz:
H₂SO₄ → 2 S
98 g : 12,04•10²³
Xg : 0,1204•10²³
Kimyoning biologiya (agrokimyo) va matematika bilan bog`liqligi
Qishloq xo’jaligi ekinlari uchun mineral o’g’itlar ahamiyati katta. Azot yetishmovchiligi o’simlik rivojlanishi va hosildorligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Quyidagi qaysi mineral o’g’it tarkibida ozuqa moddasi ko’p ekanligini toping.