O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti kimyo o`qitish metodikasi kafedrasi kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalar fanidan

Amaliy ish 16
Mavzu: Nostandart testlar va ularni o`ziga xos xususiyatlari
O`quvchilarning bilish o’quv maqsadiga erishganligini nazorat qilishda ular muayyan mavzu bo’yicha ma’lumot va axborotlarni o’zlashtirganlik darajasini aniqlash maqsadga muvofiq. Buning uchun o`quvchi mavzu bo’yicha ob’ektlarni aniqlashi, ularga ta’rif berishi, ma’lumotlarni qayta ishlari, o’z fikrini bayon etishi,muayyan jarayon, ob’ekt yoki voqeaning mohiyatini tushuntirishi, mazkur jarayon, ob’ekt yoki voqeaning o’ziga xos xususiyatlarini ajratib ko’rsatishi kerak bo’ladi.
Ushbu fikrlarni standart o’quv va test topshirig’i bilan amalga oshirib bo’lmaydi, bilish o’quv maqsadiga erishilganlik darajasini aniqlashda quyidagi rasmli va ko’p javobli nostandart testlardan foydalanish tavsiya etiladi.
Mazkur test topshiriqlari o`quvchilarning o’zlashtirgan nafaqat bilimlarini balki ob’yekt va uning qismlarini tanish, o’ziga xos xususiyatlarini aniqlash ko’nikmalarini nazorat qilish va baholash jarayonini haqqoniy va odilona amalga oshirish imkonini beradi.
Nostandart test topshiriqlari

1. 
   Rux birikmalarining formulalarini ularning nomlari bilan moslang.
   

1	Zn(NO3)2			A		rux sulfat
2	ZnSO4			B		rux xlorid
3	K2ZnO2			D		rux nitrat
4	ZnCl2			E		kaliy sinkat
Javob:		1- D	2 – A		3 – E		– B

2. 
   Berilgan reaksiyalarni o`ng va chap tomonini bir-biri bilan moslang.
   

1	4Zn+10HNO3=			A		3Hg2(NO3)2+2NO+4H2O
2	Zn+2H2SO4=			B		Hg(NO3)2+2NO2+2H2O
3	6Hg+8HNO3( suyul.) =			D		ZnSO4+SO2+2H2O
4	Hg+4HNO3 (kons) =			E		4Zn(NO3)2+NH4NO3+3H2O
Javob:		1- E	2 – D		3 – A		– B

3.Oddiy moddadan murakkab modda hosil bo`lish ketma - ketligini ifodalagan holda tegishli raqamlarni kataklarga yozing

1. 
   Rux 2) rux oksidi 3) rux xlorid 4) rux gidrosid 5) natriy zinkat
   

1

3

4

2

5




Zn→ZnO→ZnCl₂→ Zn(OH)₂→Na₂ZnO₂

4. 
   Berilgan rux guruhchasi birikmalarining formulalarini ularning tabiiy nomlari bilan moslang.
   

   1	ZnS			A		kinovar
   2	CdS			B		aldama rux
   3	HgS			D		galmey
   4	ZnCO3			E		grinokit
   Javob:__A_–_1,3,6,7__B_-4,8,9__C_–_2,5,7'>Javob:		1- B	2 – E		3 –A		4 – D

5. 
   Berilgan metallarning xossalariga mos raqamlarni jadvalning “raqamlar” qismiga yozing.
   

   №	Xossalar	№	Xossalar	Metallar	Raqamlar
   1	Yumshoq, yaltiroq, oq, metal	5	Metallarni o’zida eritib amalgamalar hosil qiladi	kadmiy	1, 3, 6, 8
   2	Bug`lari juda zaxarli	6	Yuqori haroratda juda aktiv metal
   3	Galogenlar bilan birikib gallogenidlarga aylanadi	7	birikmalarda +1 va +2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi	simob	2, 4, 5, 7
   4	Konsentrlangan va suyultirilgan nitrat kislotada eriydi	8	birikmalarda +2 va +3 oksidlanish darajasini namoyon qiladi

6. 
   Rux(A), kadmiy(B), simob (C) metallarining ishlatilishiga xos ma`lumotlarni aniqlang va jadvalning javob qismiga yozing.
   

1.	Galvanik elementlar tayyorlashda
2.	Barometrlar va monometrlar tayyorlashda ishlatiladi
3.	Rangli metallurgiyada oltin va kumush ajratib olish
4.	Kvarsli lampalar, amalgamalar olishda
5.	Natriy va xlor olishda katod sifatida ishlatililadi
6.	Laboratoriyada vodorod olish uchun kerak
7.	Oltin va kumush ajratib olishda ko’p miqdori sarflanadi
8.	Vetson normal elementi hosil qilishda ishlatiladi
9.	Past haroratda suyuqlanadigan qotishmalar tayyorlashda
Javob:		A – 1,3,6,7	B -4,8,9	C – 2,5,7

7.Rux birikmalari(A), kadmiy birikmalri (B), simob birikmalari (C)ning ishlatilishiga xos ma`lumotlarni aniqlang va jadvalning javob qismiga yozing.

1.	Organik kimyoda asetilendan sirka aldegid olishda katalizator  hisoblanadi
2.	Elektrolit sifatida va tibbiyotda ishlatiladi
3.	Preparativ kimyoda Nessler reaktivi olish uchun ishlatiladi
4.	Tibbiyotda, to’qimachilik sanoatida va boshqa maqsadlarda ishlatiladi.
5.	Sariq bo’yoq va rangli shishalar tayyorlashda qo’llaniladi.
6.	Zaxarli modda, suyultirilgan eritmasi dezinfeksiya maqsadlarida ishlatiladi
7.	Fotografiyada ishlatiladi
8.	Metallar sirtini tozalashda va kimyoviy reaksiyalarda suv tortuvchi modda sifatida ishlatiladi
Javob:		A – 2,4,8	B -5,7	C –1,3,6

8. 
   Nuqtalar o`rniga mos raqamlarni qo`ying.
   

Simob tabiatda ………. tabiiy birikmalar holida uchraydi.

1. 
   Kinovar 2. Galmey 3. Kalomel 4. Grinokit 5. Livingsonit
   

9.To`g`ri fikrlarni aniqlang. Javoblar jadvaliga “ha” yoki “yo`q” so`zlarini yozing.

1. 
   Rux va uning oksidi amfoter xossaga ega.
   
2. 
   Kadmiy birikmalarda II va III valentlikka ega.
   
3. 
   Metallar sirti rux bilan qoplansa korroziyaga chidamli bo`ladi.
   
4. 
   Simob bug`lari zaxarli emas.
   
5. 
   Rux laboratoriyada vodorod olish uchun ishlatiladi.
   
6. 
   Simob kislotalardan vodorodni siqib chiqaradi.
   
7. 
   Kadmiy gidroksid ammiak eritmasida eriydi
   
8. 
   Kadmiy tuzlari rangli bo`lmaydi.
   
9. 
   Simob termometr tayyorlashda ishlatiladi.
   

1	2	3	4	5	6	7	8	9
Ha	Ha	Ha	Yo`q	Ha	Yo`q	Ha	Yo`q	Ha

10. Berilgan moddalar rasmlaridan ularga mos keluvchi raqamlarni tanlang.
1) alyuminiy 2) simob 3) oltin 4) uglerod 5) kadmiy

11. Quyida berilgan moddalarni kimyoviy element va allotropik shakl o`zgarishlarga ajrating va mos raqamlarni jadvalning javob raqamlar qismiga yozing.
1)olmos 2) vodorod 3) grafit 4) kislorod 5) fosfor 6) ozon 7) karbin 8) temir 9) fellyuren 10) uglerod

Moddalarning turi	Javob raqamlar
Kimyoviy element	1, 3, 6, 7, 9
Allotropik shakl	2, 4, 5, 8, 10

12. Tushirib qoldirilgan so`zlarni yozing.

1. 
   Yadro zaryadlari bir xil bo`lgan atomlarning muayyan turi ……deyiladi.
   
2. 
   Bir element atomining boshqa element atomidan muayyan sondagisini biriktirib olish qobiliyati ……… deyiladi.
   

13. 
    Kimyoviy idish nomlarini aniqlang va jadvaldagi har bir rasmga mos raqamlarni yozing.
    

1) Bunzen kolbasi 2) Menzurka 3) Yassi tubli kolba 4) Sayqallangan konussimon kolba 5) Byuks

Mustaqil bajarish uchun topshiriq
9-10 sinf mavzularidan bobga doir 10 tadan nostandart test topshiriqlari tuzing


Amaliy ish 17
Mavzu: Masofaviy ta`lim


Mаsofаviy tа`lim vа ungа qo`yilаdigаn tаlаblаr
Hozirgi zаmon аxborot vа telekommunikаtsion vositаlаr o’quvchi-tаlаbаlаrgа o’rgаnilаdigаn hаr bir predmetni qiyinlik dаrаjаsigа ko’rа tаnlаshgа, shuningdek, ulаrni o’zlаrining qiziqishi vа kаsbiy rejаlаrigа muvofiq holdа o’rgаnishgа imkon berаdi. Bu hol tа’limdа o’tmishdаn sаqlаnib kelаyotgаn eski qаrаshlаrni o’zgаrtirаdi.
Mаsofаdаn o’qitish tushunchаsi turlichа tаlqin etilаdi vа tа’riflаnаdi. Bu hol bevositа mаsofаdаn o’qitish elementlаrining tаdrijiy tаkomili (evolyutsiyasi) bilаn uzviy bog’liq. Uning rivojlаnish bosqichlаridа u hаqdаgi tаsаvvurlаr boyib borаdi. Binobаrin, mаsofаdаn o’qitishning vаzifаlаri vа tа’riflаrigа mа’lum klаssifikаtorlаr nuqtаi nаzаridаn yondаshilishi mumkin. Bundа mаsofаdаn o’qitishning vаqt o’tishi bilаn rivojlаnish bosqichlаri, аxborot mаydonining shаkllаnishi dаrаjаlаri аsos qilib olinаdi.
Mаsofаdаn o’qitish – o’qitishning o’zigа xos, mukаmmаllаshgаn shаkli bo’lib, u o’zidа yangi аxborot texnologiyalаr vа multimediа tizimigа аsoslаnilgаn tа’limning kunduzgi, kunduzgi-sirtqi, sirtqi vа kechki elementlаrini qаmrаb olаdi. Telekommunikаtsiyalаr vа elektron nаshrlаrning zаmonаviy vositаlаri аn’аnаviy o’qitish shаkllаri kаmchiliklаrini bаrtаrаf etish imkonini berаdi vа bundа ulаrning bаrchа аfzаlliklаrini o’zidа sаqlаb qolаdi.
Mаsofаdаn o’qitish – o’quv аxborotlаri аlmаshinish vositаlаri (er sun’iy yo’ldoshi, televidenie, rаdio, kompyuter аloqа vа boshqаlаr)gа tаyanilgаn ixtisoslаshtirilgаn аxborot muhiti yordаmidа mаmlаkаt аholisining keng qаtlаmigа vа xorijiy dаvlаtlаrgа mаsofаdаn turib tаqdim etilаdigаn tа’lim xizmаtlаri mаjmuidir. Mаsofаdаn o’qitishning аxborot-tа’lim muhiti mа’lumotlаr, аxborot resurslаri, o’zаro muloqot bаyonlаri, foydаlаnuvchilаrning tа’lim olishgа bo’lgаn ehtiyojlаrini qondirishgа yo’nаltirilgаn dаsturiy hujjаt vа tаshkiliy-uslubiy tа’minot mаjmuidаn iborаt.
Mаsofаdаn o`qitish – o`quv аxborotlаri аlmаshinish vositаlаri (er sun`iy yo`ldoshi, televidenie, rаdio, kompyuter аloqа vа boshqаlаr)gа tаyanilgаn ixtisoslаshtirilgаn аxborot muhiti yordаmidа mаmlаkаt аholisining keng qаtlаmigа vа xorijiy dаvlаtlаrgа mаsofаdаn turib tаqdim etilаdigаn tа`lim xizmаtlаri mаjmuidir. Mаsofаdаn o`qitishning аxborot-tа`lim muhiti mа`lumotlаr, аxborot resurslаri, o`zаro muloqot bаyonlаri, foydаlаnuvchilаrning tа`lim olishgа bo`lgаn ehtiyojlаrini qondirishgа yo`nаltirilgаn dаsturiy hujjаt vа tаshkiliy-uslubiy tа`minot mаjmuidаn iborаt.
Masofaviy o`qitish bu o`qituvchi va o`rganuvchi butun o`qish jarayonida yoki uning ko`p qismida masofa va vaqt bilan o`zaro ajratilgan holda keshadigan jarayondir.
Masofaviy ta`limda o`rganuvchi o`z malakasini ishdan ajralmagan holda oshirishi va o`z ehtiyojlariga ko`ra malakasini oshirish imkoniga ega. Masofaviy ta`lim dasturi asosida o`qituvshining malakasini oshirishda uni turli xil media (vosita) texnologiyalari yordamida qo`llab quvvatlab turiladi.
Masofadan o`qitishda o`quv muassasi vakolatining mavjudligi, turli vositalardan foydalangan holda tuzilgan dasturlar asosida o`qitish, ikki yoqlama aloqaning o`rnatilishi auditoriya mashg`ulotlarini o`tkazish imkoniyati mavjudligi, ishlab shiqarishga oid tushunshalarni qo`llash imkoniyati distant ta`limning xarakterli xususiyatidir.
O`rganuvchi masofaviy ta`lim dasturi asosida malakasini oshirganda:

• 
  Masofadan turib mustaqil o`qish;
  
• 
  O`zi istagan qulay paytda va vaqtda o`qish;
  
• 
  Interaktiv ta`lim-doimiy o`qish bilan shug`ullanish;
  
• 
  Bilim olish bilan birga mutaxassislikka oid tegishli qobiliyatlarni rivojlantirish;
  
• 
  Mustaqil tafakkurlash;
  
• 
  Analitik fikrlash, mas`uliyat, qaror qabul qila olishlik malakalari o`sishi;
  
• 
  Kompyuter texnologiyalari bo`yicha bilimlarini oshirish, xullas, individual xususiyatlari va imkoniyatlari e`tiborga olingan holda mazza qilib o`qish imkoniyatlariga ega bo`ladi.
  

Masofaviy ta`limda ta`limiy materiallar asosiy o`rin egallaydi. Ta`limiy materiallar audio va video materiallar, o`quv majmualari, ma`ruza matnlari, ish o`yinlari, mavjud an`anaviy darsliklardan foydalanishga oid tavsiyalar, kompyuter dasturlari va boshqalar bo`lishi mumkin. Distant ta`limda o`rganuvchining quyidagi o`quvlari muhimdir:
–ilmiy hujjatlar bilan ishlash, uning mazmunidagi o`ziga xoslikni ajrata bilish, o`rganilayotgan hodisa va omillarni tasdiqlay bilish;
–o`quv materialini tahlil etish, asosiy g`oyalarni ajratib ko`rsatish va ularni asoslab berish;
–o`quv materialini tizimlarga solish, etakshi komponentlarni ajratib olish, ular o`rtasidagi tasviriy bog`lanishlarni va ularning didaktik imkoniyatini aniqlash;
–xususiy bilish faoliyatini boshqarish blokidan foydalanish;
–ta`limiy materiallardan foydalanish jarayonini, ularning to`ldirilishi va yaxshilanishini tartibga solish.
Masofaviy ta`limda ta`limiy materialdan foydalanuvchi matn va sxemalarni mustaqil tushunish, zaruriy axborotni tiklay bilish, baholash, taqqoslash, tahlil etish muammoli vaziyatlarni hal eta olishni bilish zarur.
Masofaviy ta`limda turli texnologiyalar qo`llaniladi. Masalan, audio konferensiya, televizion dasturlar, video konferensiya, kompyuter konferensiyasi kabi usullar qo`llaniladi.
Masofaviy ta`limda o`rganuvchini resurs markazi tomonidan qo`llab-quvvatlab turiladi. Maslahat va ko`rsatmalar berib boriladi, doimiy muloqot, tekshirish va izohlar berish, qo`shimsha darslar uyushtirish, o`quv rejalari tuzishda ko`maklashish, nazorat qilish, rag`batlantirish kabilar amalga oshiriladi. Kurs yakunida kursni tahlil qilish ushun ushrashuvlar va individual dars, baholash va imtihonga tayyorgarlik ko`rishda qo`shimsha mashg`ulotlar bo`yicha axborot berilib, maxsus darslar uyushtiriladi. Distant ta`limda malakani oshirish sifati o`qituvshining mustaqil bilim egallash qobiliyatiga, turli texnologiyalardan foydalana olish imkoniyatiga, kompyuterda ishlay olish ko`nikmasiga, ijodiy va ilmiy ishlay olishiga ham bevosita bog`liq.