O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika instituti

Bosimning turli o‘lchov birliklari orasidagi nisbati. 

Birliklar 

Pa 

Bar 

kgk/sm

2

 

kgm/m

2

 (mm 

suv. ust) 

mm sim. ust. 

1 Pa 

1 

10

-5

 

1,0197·10

-5

 

0,10197 

7,6006·10

-5

 

1 Bar 

10

5

 

1 

1,0197 

1,0197·10

4

 

750,06 

1 kgk/sm

2

 

9,8066·10

4

 

0,98066 

1 

10

4

 

735,56 

1 kgk/m

2

 

(mm.suv. ust) 

9,8066 

0,98066·10

-4

 

10

-4

 

1 

7,3566·10

-4

 

1 mm sim. 

ust 

133,32 

1,3332·10

-3

 

1,33595·10

-3

 

13,595 

1 

 

O‘lchashda  mutlaq,  ortiqcha,  atmosfera  va  vakuum  bosimlar  mavjud.  R

mut

  – 

mutlaq  bosim  –  modda  holatining  (suyuqlik,  gaz,  bug‘)  parametri  bo‘lib,  R

atm

  – 

atmosfera va R

ort

 – ortiqcha bosimlar yig‘indisidan iborat: 

R

mut

=R

atm

+R

ort

                                            (3.2) 

Ortiqcha bosim mutlaq va atmosfera bosimlari oralaridagi farqdan iborat: 

R

ort

=R

mut

-R

atm

                                             (3.3) 

Atmosfera bosimi – yer atmosferasidagi havo ustunining bosimi; uning qiymati 

barometrlar bilan o‘lchanadi, shuning uchun bu bosim ko‘pincha  barometrik bosim 

deb  ataladi.  Agar  mutlaq  bosim  atmosfera  bosimidan  kichik  bo‘lsa,  vakuum 

(siyraklanish) sodir bo‘ladi. 

R

v

=R

atm

-R

mut

                                              (3.4) 

Bosim  asboblari  ishlash  prinsipiga  va  o‘lchanayotgan  kattalikning  turiga  ko‘ra 

quyidagi turlarga bo‘linadi. 

Bosim  o‘lchaydigan  asboblar  ishlash  prinsiplariga  ko‘ra  suyuqlikli, 

deformatsion (prujinali), yuk-porshenli, elektr, ionli va issiqlik turlariga bo‘linadi. 

O‘lchanayotgan  bosim  kattalikgining  turiga  ko‘ra  o‘lchash  asboblari  quyidagi 

turlarga bo‘linadi: 

1) manometr – mutlaq va ortiqcha bosimni o‘lchaydi; 

2) barometr – atmosfera bosimini o‘lchaydi; 

3) vakuummetr – berk idish ichidagi suyuqlik va gaz bosimining siyraklanishini 

o‘lchaydi; 

4) manovakuummetr – ortiqcha bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi; 

5) naporomer – kichik qiymatli ortiqcha bosimni o‘lchaydi; 

6) tyagomer – kichik qiymatli siyraklanishni o‘lchaydi; 

7) tyagonaporomer – kichik qiymatli bosim va siyraklanishlarni o‘lchaydi; 

8) differensial manometr – ikki bosim ayirmasini (bosimlar farqini) o‘lchaydi. 

Quyida sanoatda eng ko‘p tarqalgan usullar va asboblar ko‘rib chiqilgan. 

---

 

17