O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti ta`lim muassasalarining boshqaruvi i-kurs magistranti abdusodiqova Shahlo G’ayratovnaning menejment nazariyasi fanidan

Tadqiqotning nazariy-amaliy natijasi quyidagilardan iborat:

• 
  Ta’lim muassasalari amaliyoti misolida zamonaviy boshqaruvning ahamiyati kommunikativlik, kompetentsiyali yondashuvlar asosida tahlil qilingan;
  
• 
  Kurs ishi materiallari boshqaruvdagi ta’lim mazmuni va sifatiga qo’yiladigan davlat talablarini zamonaviy yondashuvlar asosida takomillashtirish imkoniyatini tahlil qilishga xizmat qiladi;
  
• 
  Muammo yechimlari yuzasidan ilmiy asoslangan takliflar asosida bo’lajak rahbarlarning nazariy bilimlarini boyitishga xizmat qiladi;
  

Tadqiqot natijalarining ishonchliligi: Qo’llanilgan yondashuv, usullar va nazariy ma’lumotlarning rasmiy manbalardan olingani bilan izohlanadi.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi tarkibi kirish, uch bob, 9 paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. Kurs ishining hajmi 49 betni tashkil etadi.

I BOB. BOSHQARUVNING MOHIYATI, MAQSAD VA VAZIFALARI

1. 
   Boshqaruv predmeti va izlanish uslublari.
   

Boshqamv tushunchasi tor ma’noda biror-bir tashkilot maqsadini aniqlash va unga erishish uchun zarur bo'lgan rejalashtirish, tashkil etish va nazorat jarayonlarining foyda keltirishi, samara berishi, faoliyat yo'nalishini to'g'ri tanlay bilish, qarorlar qabul qila olishga hamda uning boshqarilishini nazorat qilishga va bu jarayonning borishiga
bog'liq bo'ladi. Boshqaruv nafaqat korxona doirasida, qolaversa, butun bir jamiyat, davlatni o'z tanlagan yo'li maqsad va intilishlariga yetaklovchi, iqtisodiyotni kuchli, barqaror ishlovchi mexanizmga aylantirishda muhim ta’sir etuvchi kuch hisoblanadi. Boshqaruvni jamiyatning iqtisodiy negizi bilan bog'lab, shu bilan birga boshqaruvning ikki tashkiliy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini hisobga oigan holda o'rganish lozim. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq iste’mol qiymatini olish uchun
mahsulot tayyorlashda mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib
turadi. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog'liq bo'lib, boshqaruv maqsadlarini belgilaydi. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv mehnat unumdorligi va ishlab chiqarishsamaradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning maqsadi ishlovchilar samarali mehnat qilishi uchun sharoit yaratish, ularni
ijtimoiy himoya qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni ta’minlash va aholining kam ta’minlangan qatlamlarini qo'llab-quwatlashdan iboratdir. Boshqaruvning mohiyati ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar darajasi, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi va iqtisodiy aloqalarning murakkablashuvi bilan kengayib boradi. Boshqaruv ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish vositalariga mulkchilikning turli shakllari mavjud bo'lgan sharoitda ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida raqobatni shakllantirish, foydani maksimallashtirishga qaratilgan bo‘lsa, u butun bir iqtisodiy tizimda ishlab chiqarish evaziga jamiyat ehtiyojini qondira oladigan bozor infratuzilma elementlari va ularning o‘zaro aloqasini ta’minlovchi mexanizmning barqaror ishlashiga, har bir fuqaro, guruh, uyushma, tashkilot va muassasalar manfaatlarini e’tiborga oigan holda ularning jahon sahnasida o‘z o‘rniga ega bo'lishiga qaratilgan bo‘ladi. Boshqaruvning asosini obyektiv iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa qonunlarga asoslanuvchi huquqiy ilmiylik tashkil etadi. Bu qonunlami o‘rganish va ularning aniq vaziyatlarda namoyon bo'lishini hisobga olgan holda xo'jalik rahbarlari respublika iqtisodiyotini boshqarishning strategiya va taktikasini belgilaydilar. 1991-yil 31-avgustda O'zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligi e’lon qilindi, shunday bir sharoitda davlat va iqtisodiyotni qayta qurishning bosh maqsadi Prezidentimiz I. Karimov tomonidan quyidagicha aniqlab berildi: «Pirovard maqsadimiz ijtimoiy yo'naltirilgan barqaror bozor iqtisodiyotiga, ochiq tashqi siyosatga ega bo'lgan kuchli
demokratik huquqiy davlatni va fuqarolik jamiyatini barpo etishdan
iborat». Uning amalga oshirilishi turli sohalarda olib boriladigan islohotlarga
va boshqariladigan vazifalarga nechog'lik bog'liq bo'ladi.
Ijtimoiy siyosiy sohada:
—ma’muriy-buyruqbozlik, avtoritar tuzum mexanizmidan va tuzilmalaridan qutulish;
— davlat qurilishining demokratik huquqiy tamoyil va me’yorlariga o'tish;
— fuqarolik jamiyatiga o'tishning poydevorini qurish va boshqalar.
Ijtimoiy-iqtisodiy sohada:
—iqtisodiy faoliyatga erkinlik berish;
— mulkchilikning xilma-xilligi;
— narx erkinligini ta’minlash;
— raqobat kurashiga o'tish;
— ko'p tarmoqli iqtisodiyotga hamda bozor munosabatlariga o'tish va boshqalar.
M a’naviy sohada:
—mustaqil va yangicha fikrlovchi kishilami tarbiyalash, aqidabozlik va o'ta siyosatlashgan mafkura hukmronligidan qutulish.
Xalqaro munosabatlar sohasida:
— butun dunyo taraqqiyotidan ajralib qolishdan, o‘zini chetga olishdan va unga qarshi turishdan voz kechish;
— jahon hamjamiyatiga kirib borish va teng huquqli hamkorlikka yo‘l ochish.
Bozor munosabatlariga o‘tish ishlab chiqarish va bozorning samarali
o'zaro ta’sirini, davlat boshqaruvi va korxonalaming o‘z-o‘zini boshqarishning mutanosib nisbatda bo'lishini ta’minlovchi takomillashgan iqtisodiy mexanizmini yaratishga yo‘naltirilgandir.
Har qanday fan o‘z predmeti, nazariyasi va uslublariga egadir. Predmet fanning qaysi sohaga tegishli ekanligini belgilaydi. Nazariya bu sohada ro‘y beradigan jarayon va hodisalarning ro‘y berish qonuniyatlarini aniqlaydi. Izlanish usullari nazariyadan kelib chiqqan holda kishilar ilmiy va amaliy faoliyati qanday amalga oshishini ko'rsatib berishi, fanning shu sohasida hodisalami umumlashtirish va o‘rganishning turli vositalari va usullari tizimini ishlab chiqishi lozim. Boshqaruv predmeti xo'jalik yuritishning barcha darajalarida boshqarishning qonunlari (qonuniyatlari), tamoyillari va munosabatlarini o'rganishdan iboratdir.
Boshqaruv munosabatlari ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlaming ajralmas qismi bo'lib, turli iqtisodiy, tashkiliy, ijtimoiy, mehnat, psixologik va boshqa ko'rinishlarda bo'ladi. Boshqaruv munosabatlari boshqaruv qo'l ostidagi xodimlar o'rtasidagi aloqa va o'zaro ta’siming murakkab majmuyini ifodalaydi, demak, boshqaruv bu, eng awalo, kishilami boshqarishdir.
Iqtisodiyotni boshqarishda bevosita boshqaruv obyekti (1.1 -chizma)
mehnat jamoalari va alohida xodimlardan iboratdir. Faqat ularning mehnat faoliyati vositasida ishlab chiqarishning moddiy unsurlari, ya’ni mehnat vositalari va predmetlariga ta’sir etiladi. Boshqarish ishini bajaruvchi idoralar va ularning rahbarlari boshqamv subyektlari hisoblanadi.
Boshqarish usullari kishilarni, jamiyatni obyektiv ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanish qonunlari talablarini bajarishga undaydi. Ular aniq bir usul, uslub, maqsadga erishish yo'lini ifodalaydi.