О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Tartibga solish usuli vosita qobiliyatlari va qobiliyatlarini rivojlantirish, psixofizik fazilatlarni rivojlantirish uchun maqbul sharoitlarni ta’minlashga qaratilgan.
Dоira mashg‘ulot usuli - bu bolaning ma’lum bir doirada harakatlanishi, mushaklarga, tananing turli organlari va tizimlariga kо‘p qirrali ta’sir kо‘rsatadigan ba’zi mashqlarni yoki vazifalarni bajarishi. Usulning maqsadi jismoniy mashqlar natijasida sog‘likni yaxshilaydigan ta’sirga erishish, organizmning ish faoliyatini oshirishdir. Mashqlar birin-ketin bajariladi, butun doira oxirida dam olish ta’minlanadi.
Bu usul yordamida quyidagilar tavsiya etiladi:
- har bir bola uchun mumkin bо‘lgan maksimal miqdorning 50% dan kо‘p bо‘lmagan yukdan boshlang (yukning kо‘payishi mashqlar sonini, ularning vaqtini, tezligini oshirish, shuningdek, doiralar orasidagi dam olishni qisqartirish orqali amalga oshiriladi); - mashqlarning optimal soni 6-8 ga teng (ular tez sur’atlarda bajariladi va bolaning individual imkoniyatlariga mos ravishda tanlanadi, ularning mazmuni doimiy bо‘lib qolishi mumkin);
- doiralarni bosib о‘tish tezligini asta-sekin oshiring.
Intervalli о‘qitish usulini qо‘llashda quyidagi omillarni hisobga olish kerak:
1) mashg‘ulotlar davomida о‘quv yukini bosqichma-bosqich oshirish maqsadga muvofiq - har bir "bekat" da 50-60% dan maksimal darajaga. Siz har bir "bekat" da mashqlar sonini yoki ularni bajarish intensivligini oshirib, yukni oshirishingiz mumkin;
2) optimal "bekatlar" soni 6 dan 8-10 gacha, bolaning individual qobiliyatlarini maksimal darajada hisobga olgan holda mashqlar tezligini bosqichma-bosqich oshirish kerak;
3) mashqlarni bajarganingizdan sо‘ng, keyingi "bekat" ga о‘tishdan oldin, taxminan bittasida dam olishingiz kerak.
О‘yin usuli jismoniy tarbiya jarayonida keng qо‘llaniladigan о‘yin va о‘yin mashqlarining uslubiy xususiyatlarini aks ettiradi. Bu bolaning etakchi faoliyatiga yaqin, bu vosita mahoratini oshirish imkoniyatini beradi. Bolalar bilan ishlashda fitna va uchastkadan tashqari, shuningdek, sport о‘yinlari keng qо‘llaniladi.
О‘yin usuli vosita mahoratini, mustaqil harakatlarini, mustaqillik va ijodkorlikning namoyon bо‘lishini yaxshilashga imkon beradi. О‘yin harakatlari kognitiv qobiliyatlarni, axloqiy va irodaviy fazilatlarni rivojlantiradi, bolaning xulq-atvorini shakllantiradi. Ushbu usul yosh guruhlarda eng faol qо‘llaniladi, ammo u katta maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda ham keng qо‘llaniladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda nisbatan boshlang‘ich shakllarda raqobatlashadigan usul keng qо‘llaniladi.
Bu jismoniy mashqlarning amaliy rivojlanishiga samarali yordam beradi va barcha yosh guruhlarida qо‘llaniladi. Bolalarga vazifa beriladi: kim bayroqni tezroq olib keladi, kim tо‘pni kо‘proq tashlaydi. Kattaroq guruhlarda ushbu usul harakatlarni yaxshilashga, ijodkorlikni samarali rivojlantirishga imkon beradi.
Jismoniy tarbiya tizimida umumiy didaktik usullar keng qо‘llaniladi: vizual, og‘zaki (og‘zaki), amaliy.
Vizual usullar harakat, sezgir idrokning yorqinligi va harakatli hislar haqida g‘oyalarni shakllantiradi, hissiy qobiliyatlarni rivojlantiradi; og‘zaki (og‘zaki) usullar bolaning ongini faollashtiradi, qо‘yilgan vazifalarni tushunishga hissa qо‘shadi, ularning mazmuni, tuzilishi, jismoniy mashqlarni ongli ravishda bajarishi, ulardan turli vaziyatlarda mustaqil va ijodiy foydalanishi; amaliy usullar bolaning harakatlanish harakatlarini, ularning idroklari tо‘g‘riligini, harakatli hislarni tekshirishni ta’minlaydi. Amaliy usullar qat’iy tartibga solinadi.
Usullarni tanlash tarbiyachi oldida turgan vazifalarga, tarbiyaviy ishlarning mazmuniga, bolaning yoshi va individual xususiyatlariga bog‘liq.
Bolani harakatga о‘rgatish texnikasi
Harakatlarni о‘rgatishning barcha usullari о‘zaro bog‘liqdir. Ularning har biri ta’lim muammolarini hal qilish uchun birlashtirilgan metodlar tizimini о‘z ichiga oladi.
Uslubiy usul ajralmas qism bо‘lib, batafsil va Erta bolalikdan о‘spirinlikgacha hisoblash qofiyasi о‘yinlarda haydovchilarni tanlash uchun ishlatiladi. U sinfiy tо‘siqlarni bilmaydi, turli mamlakatlar chegaralarini kesib о‘tadi, kо‘p millat bolalarining kundalik hayotida bо‘lgan.
Maktabgacha ta’limning taniqli mutaxassisi A.P.Usova, ular о‘yinga kiritadigan, rollarni taqsimlashga yordam beradigan, bolalarning о‘zini о‘zi tashkil etadigan sо‘zlarini sanab chiqishning ma’nosi haqida yozgan.
Yaxshi ijrodagi, bolalarning о‘yinlarga bо‘lgan romantik ehtiroslari muhitidagi asar zavq bag‘ishlaydi, ritm tuyg‘usini rivojlantiradi, bu qо‘shiqda, raqsda, ishda zarur (estetik omil). Binobarin, hisoblash xonasi kognitiv, estetik va axloqiy funksiyaga ega va о‘yinlar bilan birgalikda u tez-tez harakat qiladigan preludiya bolalarning jismoniy rivojlanishiga yordam beradi.Bolalar tez-tez sanash qofiyalarini о‘zlari taklif qilishadi, ular tasavvur, ijodkorlik va kuzatuvchanlikni rivojlantiradi, chunki sanash qofiyasi uchun mavzular odamlar, hayvonlar hayoti, tabiat hodisalarini kuzatishdan olingan.