O’zbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi

1. Kross yugurishda chidamlilikni tarbiyalash.
2. To‘pni ikki qo‘llab ilib olish va uni ko‘krakdan uzatishni o‘rgatish.
3. “Taqiqlangan harakat” o‘yini orqali o‘quvchilarning diqqatlarini tarbiyalash.

			Tomir urish
№	O‘quvchi ish faoliyatining mazmuni	Tomir urishni o‘lchash vaqti	10 sek	min	Tomir urishni o‘zgarishi
1	2	3	4	5	6
	Dars boshlanishidan 5 daqiqa oldin	00	12	72
	Saflangandan keyin	1	12	72	100
	Zal bo‘ylab yurish	3	13	78	103.3
	Yugurish	6	28	168	233.3
	Qayta saflanish	9	24	122	200
	Birinchi mashq	12	23	138	191.6
	To‘rtinchi mashq /egilish/	14	28	168	233.3
	Oltinchi mashq /siltanish/	16	30	180	250
	Sakkizinchi mashq (nafas)	18	26	156	216.6
	4 kolonnadan I kolonnaga! Saflanish	21	30	180	250
	Basketbol elementlaridan Keyin	28	28	168	233.3
	Balandlikka va undan pastga yugurish	31	27	162	225
	Yurish	33	20	120	106.8
	Yugurish vaqtida	34	15	90	125
	Yugurishdan keyin	37	13	78	103.3
	saflanish	38	27	162	225
	Harakatli o‘yin	40	20	120	107.3
	Dars yakuni	45	22	178	103.3
	Darsdan so‘ng	50	26	156	233.3

Darsning asosiy qismida kuzatiluvchi o‘quvchining tomir urishi ko‘paydi. Balandlikka va undan pastga yugurishda 180 martaga ko‘tariladi. Darsning 18 daqiqasida kuzatiluvchi o‘quvchining tomir urishi o‘quvchining darsga tayyorgarlik qismidagi 8 mashq, ya’ni nafas rostlashdan keyingi tomir urishiga qaraganda, ma’lum miqdorda ko‘proq. 21 daqiqada esa kuzatiluvchi o‘quvchining tomir urishi 91 foizga ko‘paydi. Bunda o‘quvchilar 4 kolonnadan I kolonnaga saflanish mashqlarni bajarishdi. 28 daqiqada tomir urishi 133 foizga ko‘paydi.

Bunda basketbol elementlari bajarilgandan 31 daqiqani olib qaraydigan bo‘lsak, bu erda o‘quvchilarning balandlikka va undan pastga yugurish yurish tomir urishi juda ham baland. Bundan ko‘rinib turibdiki, bu mashqning o‘quvchilar organizmiga ta’siri juda katta. Shuning uchun ham tomir urishi yuqori. 35 daqiqada o‘quvchining tomir urishi bir oz kamaygan; 1 daqiqada 156 marta urmoqda.
Bu paytda o‘quvchilar maydon bo‘ylab yura boshladilar. 34 daqiqada esa o‘quvchining tomir urishi 1 daqiqada 180 zarbaga etdi. Bunda o‘quvchilar yurishdan yugurishga o‘tishgan payti edi. Yugurganda yurak ishi tezlashib, tomir urishi ham tezlashgan, bu esa maqsadga muvofiqdir. 37 minutda yugurishdan keyin yurib-yurib saflanishgan, bunda esa o‘quvchining tomir urishi 1 daqiqada 162 marta bo‘lgan.

Balandlikka va undan pastga yugurganda yurakka katta yuklama tushib uni tezlashtiradi, ya’ni yurakni qon siqib chiqarishi yaxshilanadi, organizm faolligi ortib, tomir urishi ham tezlashadi. 33 daqiqada o‘quvchilar yurishga o‘tdilar, yugurganlaridan keyin yurish vaqtida tomir urishi sekinlashdi. Keyingi mashqni berish uchun organizmni sal bo‘lsa ham dam oldirish kerak.

Darsning asosiy qismida kuzatiluvchi o‘quvchining tomir urishi tayyorgarlik qismiga qaraganda, ma’lumot miqdori yuqori bo‘ladi. Yakunlovchi qismida berilgan harakatli o‘yindan keyin o‘quvchining tomir urishi 120 taga etdi. O‘quvchilar uchun tanlangan mashq maqsadga muvofiqdir.
Jismoniy tarbiya darslarida tayanib sakrash xronometraj olib boorish.

Jismoniy tarbiya darslarida xronometraj darsning umumiy va mator zichligini aniqlash maqsadida olib boriladi. Darsning umumiy zichligi deb, pedagogik nuqtai nazardan to‘g‘ri foydalanilgan butun dars davomida nisbatiga aytiladi. Darsning motor zichligi deb, o‘quvchilarning bevosita harakat faoliyatiga, mashq bajarish uchun sarflangan vaqtga aytiladi.

Xronometrajdan olingan malumotlar darsning pedagogik tahlil ma’lum darajada chuqurlashtiradi, chunki har xil faoliyat uchun ketgan vaqtni rastional sarflashni imkonini beradi.
Darsni tekshiruvchi xronometrajning quyidagi hujjatlari:
a) Xronometraj protokolini.
b) Umumiy va motor zichligini.
d) Zichligini tekstda yozilgan taxlilini olib borish kerak.
Dars boshlanguncha tekshiruvchi xronometraj protokoliga dars vazifalarini, shuningdek har xil bo‘limlarga yoki dars qismlariga belgilangan vaqtni aniqlab olishi shart. Buning uchun tekshiruvchi dars o‘tuvchining konespekti bilan tanishishi shart.
Protokol olib borishning keyingi qismi aynan dars o‘tish mobaynida quyidagi shakl bo‘yicha to‘ldirilib, faqatgina ikkita grafa – “o‘qituvchilar ish faoliyatining mazmun-2” va “ish faoliyatining tugash vaqti - 3” to‘ldiriladi.
Toshkent shahridagi № 188 maktabning sinfida o‘qituvchi tomonidan o‘tkazilgan darsda xronometraj ma’lumotlarini hisobga olish.

PROTOKOL

Darsning qismlar

O‘quvchilar ish faoliyatining mazmuni

Ish faoliyatini tugash vaqti

O‘qituvchini tinglash, kuzatish, o‘ylash b.q

Mashq bajar

Mashg‘ulot joyini inven. tayyor. mashq

Vazifa bajarish uchun navbat kutish