O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti «kasbiy ta’lim»

1–rasm. xavoning vertikal issiq sirt bо‘ylab harakatlanishi: x₁–laminarharakatlanish soxasi; x₂–oraliq harakatlanish soxasi; x₃–uyurmaviy turbulent harakatlanish soxasi;
Tabiiy konveksiyada issiqlik almashnuv jarayoni kо‘pchilik issiqlik qurilmalaridek uzatiladi. 1-rasmda havoning qizigan vertikal quvur atrofida harakatlanish sxemasi kо‘rsatilgan.
Quvurnin pastki qismida havoning yupqa qatlami kichikroq tezlik bilan yuqoriga kо‘tarilib, laminar oqim hosil qiladi.shundan keyin harakatlanish davomida qatlam qalinligi ista–sekin ortib boradi. Bunda tezlik ortadi, laminar oqim tartibi buziladi, harakat о‘ziga xos “gajaksimon” kо‘rinishga ega bо‘ladi. Bu oraliq oqim barqaror bо‘lmaydi, u turbulent oqim bilan almashnadi va quvurning yuqori qismining hammasida oqish tartibi turbulant bо‘ladi. Harakat tartibi о‘zgarishiga qarab issiqlik berish koeffitsiyenti ning qiymati ham о‘zgaradi. Quvurning pastki qismidaa quvurning balandligi bо‘ylab kamayadi, x₂ qismida (oraliq oqim) a qisman ortib, turbulent oqim qismida о‘zgarmasligicha qoladi.
Qizdirilgan tomoni yuqoriga qaragan gorizontal yassi devor yoki plita atrofida suyuqlikning о‘ziga xo harakati kuzatiladi. (2-rasm)





2–rasm. Isitilgan gorizontal sirtda suyuqlik erkin xarakatining tavsifi.

Qizdirilayotgan yuza katta bо‘lsa mahalli kо‘tariluvchi va tushuvchi oqimlar hosil bо‘ladi (2-rasm, a), yuza kichik bо‘lsa, birgina kо‘tariluvchi oqim hosil bо‘ladi (2-rasm,b).

Xuddi shu plitalarning qizdirilgan sirti pastga aragan bо‘lsa, suyuqliknin harakati sirt ostida, yupqa qismida rо‘y beradi (2-rasm,v).
Diametri kichik bо‘lgan (1 mm gacha) tachalarda isitishyuzasi kichik bо‘lgani tufayli, laminar oqim temperatura bosimi katta bо‘lganda ham saqlanib qoladi. ning unchalik katta bо‘lmagan qiymatlarida esa, tayoqcha atrofida deyarli xarakatlanmaydigan isitilgan suyuqlik qatlami hosilbо‘ladi.
Tajriba natijalari shuni kо‘rsatadiki, chegaralanmagan fazodagi tabiiy konveksiya asosan muhitning fizik xossalariga va temperatura bosimiga bog‘liq bо‘lar ekan.
M.A.Mixeyev tabiiy konveksiyada issiqlik almashinuviga doir kо‘p tajriba natijalarini tahlil qildi va issiqlik almashinuvining turli xollarida issiqlik berilishini topishga imkon beradigan bir qator tenglamalarni taklif etdi.
Umumiy holda, ak ni aniqlash uchun M.A.Mixeyevning quyidagi kriterial tenglamasinin foydalanish mumkin:
(5)
(5) tenglamani har qanday shaklli jismlarni (Pr0,7 bо‘lganda) suyuqlik yoki gaz yuvib о‘tayotganda qо‘llash mumkin. Aniqlovchi temperatura sifatida chegara qatalmining о‘rtacha temperaturasi t= 0,5 (t_j+ t_s) olinadi. Aniqlovchi geometrik о‘lcham sifatida quvur va shar diametri, yassi devor uchun uning balandligi olinadi. S va m konstantalar argument (Gr,Pr) ning о‘zgarish oralig‘iga bog‘liq. Ularning qiymatlari 1–jadvalda berilgan.