O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti qishloq xo‘jalik mahsulotlari sifatini baholash

7.1-jadval
Insonning ozuqa moddalariga kunlik ehtiyoji

Oziq moddalar	Sutkalik me’yor
Proteinlar, g	85
Yog‘lar, g	102
Hazm qilinadigan uglevodlar, g	382
Shu jumladan mono- va disaxaridlar	50-100
Minerallar, mg
Kaltsiy	800
Fosfor	1200
Magniy	400
Temir	14
vitaminlar
B1 mg	1,7
B2, mg	2,0
PP, mg	19
B6, mg	2,0
B12, ICG	3,0
B9, ICG	200
C, mg	70
A (retinol ekvivalenti bo‘yicha), mkg	1000
E, ME	15*
D, ME	100**
Kaloriya tarkibi, kal	2775

15* = 10 mg tokoferol.
100** = 2,5 mkg D_З vitamini.


11-AMALIY MASHG‘ULOT


QISHLOQ XO‘JALIK MAHSULOTLARINING KIMYOVIY
XOSSALARINI O‘RGANISH

Inson ovqatlanishida oqsillar, yog‘lar va uglevodlarning tabiati katta ahamiyatga ega. Proteinlarning umumiy miqdori kunlik kaloriya tarkibining (energiya qiymati) 15% ni ta’minlashi kerak va bu miqdorning 50% dan ko‘prog‘i hayvon oqsillarini, yog‘lar esa kaloriyalarning taxminan 30% ni tashkil qilishi kerak, deb ishoniladi. Shundan 25% sabzavotli), uglevodlar ulushi 50% dan bir oz ko‘proq (shundan kraxmal uchun 75%, shakar uchun 20%, pektinlar uchun 3% va tola uchun 2%).

Insonning energiya xarajatlari asosiy metabolizm, oziq-ovqat iste’moli va mehnat faoliyati uchun energiya sarfidan iborat. Bazal metabolizm uchun tananing sarflagan energiyasi ichki organlarning (yurak, o‘pka, ichki sekretsiya bezlari, jigar, buyraklar, taloq va boshqalar) ishi bilan bog‘liq. Og‘irligi 70 kg bo‘lgan katta yoshli erkak kuniga asosiy metabolizmga 1700 kkal yoki 7123 kJ, ayol esa 5% kamroq sarflaydi, deb ishoniladi. Keksa odamlarning energiya sarfi yoshlarga qaraganda kamroq.
Ovqatlanish organizmning bazal metabolizmi uchun energiya sarfini kuniga o‘rtacha 10-15% ga oshiradi va odamning kasbining tabiatiga bog‘liq. Shunday qilib, har xil turdagi ishlar uchun taxminan quyidagi energiya miqdori (kkal / soat) sarflanadi:
- yengil jismoniy mexanizatsiyalashgan ishlar bilan - 75; o‘rtacha og‘irlikdagi ish paytida, qisman mexanizatsiyalashgan - 100;
- intensiv jismoniy mexanizatsiyalanmagan ish bilan - 150-130;
- juda og‘ir jismoniy mehnat va sport bilan - 400 yoki undan ko‘p.
Energiya xarajatlariga ko‘ra, mamlakatning kattalar aholisi besh guruhga, bolalar sakkizga bo‘lingan. Bundan tashqari, 18-29, 30-39, 40-59 yoshdagi erkaklar va ayollarning energiya xarajatlari alohida ajratilgan. Qariyalar alohida guruhdir. Oziq-ovqat mahsulotlarining energiya qiymati kkal yoki kJ bilan ifodalanadi (1 kkal 4,186 kJ ga to‘g‘ri keladi).
Jadvalda. 18 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan erkaklar va ayollarning turli xil mehnat turlarida energiya sarfini tavsiflovchi ma’lumotlar keltirilgan. Aholining ko‘rsatilgan yoshdagi energiya talabini hisoblashda o‘rtacha tana vazni erkaklar uchun 70 kg va ayollar uchun 60 kg deb hisoblanadi.