O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qurilish fakulteti «muxandislik kommunikasiyalari qurilishi» kafedrasi

Izotermik jarayon

• 
  Izotermik jarayon
  
• 
  O‘zgarmas (T=const) temperaturada sodir bo‘ladigan termodinamik jarayon izotermik jarayon deyiladi. Boyl-Mariott qonuniga asosan T=const. Izotermik jarayonning Pv koordinatalari diagrammasi giperboladan, Ts –koordinatadagi diagrammasi obtsissa o‘qiga parallel chiziqdan iborat (5.3-rasm).
  
• 
  Tizim xolatlarining tenglamalarini quyidagicha yozish mumkin.
  
• 
  p1v1=RT1; p2 2=RT2.
  
• 
  T=const bo‘lganligi uchun T1=T2.
  

Boyl-Mariott qonunining ifodasi tizim holat tenglamalarining nisbatidan topiladi.

• 
  Boyl-Mariott qonunining ifodasi tizim holat tenglamalarining nisbatidan topiladi.
  
• 
  p1/p2=v2/v1 yoki p1v1=p2v2…pnvn=const (5.20)
  
• 
  Demak, o‘zgarmas temperaturadagi berilgan gaz massasi bosimining hajmiga ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir.
  
• 
  Jarayonning ishini gazning kengayish ishi:
  
• 
  orqali aniqlash mumkin.
  
• 
  Gazning holat tenglamasidan p=RT/.
  

5.3-rasm. Gaz holatini izotermik jarayonda o‘zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari

Termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdorini termodinamikaning birinchi qonunini yozib, uning tahlilidan aniqlaymiz.

• 
  Termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdorini termodinamikaning birinchi qonunini yozib, uning tahlilidan aniqlaymiz.
  
• 
  dqT=cvdt+pdv
  
• 
  Izotermik jarayonda T= const bo‘lganligi uchun dT=0. Shu sababli du=cvdt ekanligidan, izotermik jarayonda ichki energiyaning o‘zgarishi nolga teng, ya’ni
  
• 
  du=0 (5.22)
  
• 
  Demak, tizimga uzatilgan issiqlik miqdori tashqi ta’sir kuchiga qarshi mexanik ish bajarishga sarflanadi.
  
• 
  
• 
  dqT=dℓ (5.23)
  

Issiqlik miqdori Ts-diagrammada balandligi T va asosi st ga teng to‘rtburchak yuziga teng, ya’ni qT=Ts. Izotermik jarayonda entropiyaning o‘zgarishini quyidagi formuladan aniqlanadi.

• 
  Issiqlik miqdori Ts-diagrammada balandligi T va asosi st ga teng to‘rtburchak yuziga teng, ya’ni qT=Ts. Izotermik jarayonda entropiyaning o‘zgarishini quyidagi formuladan aniqlanadi.
  

5.4-rasm. Gaz holatini adiabatik jarayonda o‘zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari