O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov
Download 1.64 Mb. Pdf ko'rish
|
qishloq xojaligida buxgalteriya hisobi va statistika asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 7.2. Daromadlar va xarajatlarning turkumlanishi, hisobini tashkil etishning me’yoriy asoslari
|
10-muomala. Daromadlar va xarajatlarni hisobga oluvchi schotlar
to‘liq yopildi va yakuniy moliyaviy natija aniqlandi: 10 a) Daromadlarni hisobga oluvchi schotlarning yopilishi Debet 9010-«Tayyor mahsulotni sotishdan daromadlar» schoti 826000 so‘m Debet 9510-«Royalti ko‘rinishidagi daromadlar» schoti 12300 so‘m Kredit 9910-«Yakuniy moliyaviy natija» schoti 838300 so‘m 10 b) Xarajatlarni hisobga oluvchi schotlarning yopilishi Debet 9910-«Yakuniy moliyaviy natija» schoti 618000 so‘m Kredit 9110-«Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi» schoti 506000 so‘m Kredit 9410-«Sotish xarajatlari» schoti 17400 so‘m Kredit 9610-«Foiz ko‘rinishidagi xarajatlar» schoti 12000 so‘m Kredit 9810-«Daromad (foyda) solig‘i 233 bo‘yicha xarajatlar» schoti 82600 so‘m Sintetik schotlar 2810-«Ombordagi tayyor mahsulotlar» schotiga ochilgan analitik schotlar D-t 2810-schot, «V» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m 1.09. 18400 15 276000 3) 16400 15 246000 1.09.ga qoldiq: 576000. 3) 506000 3) 506000 10 б) 506000 4) 413000 5) 413000 1) 826000 1) 826000 10 а) 826000 4)413000 2) 413000 2) 413000 5) 413000 6) 17400 6) 17400 10 б) 17400 7) 12300 7) 12300 10 а) 12300 2810-«Ombordagi tayyor mahsulotlar» schoti D-t К-t 9110-«Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi » schoti D-t К-t 9010-«Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar schoti » D-t К-t 4010-«Xaridorlar va buyurtmachilardan olinadigan schotlar»schoti D-t К-t 6310-«Xaridor va buyurtmachilardan olingan bo‘ n aklar» schoti D-t К-t 5110-«Hisob-kitob schoti» D-t К-t 6010-"Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar" schoti D-t К-t 9410-«Sotish xarajatlari» schoti D-t К-t 9510-«Royalti ko‘rinishidagi daromadlar» schoti D-t К-t 4850-«Olinadigan royalti» schoti D-t К-t 234 ga qoldiq D-t 2810-schot, «G» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1.09. ga qoldiq 15000 20 300000 3) 13000 20 260000 9010-«Tayyor mahsulotlarni sotishdan daromadlar» schotiga ochilgan analitik schotlar D-t 9010-schot, «V» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1. 16400 25 410000 D-t 9010-schot, «G» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 1) 13000 32 416000 235 9110-«Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi» schotiga ochilgan analitik schotlar D-t 9110-schot, «V» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiyma- ti, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 3) 16400 15 246000 D-t 9110-schot, «G» mahsulot K-t Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Baho-si, so‘m Qiy- mati, so‘m Muo- mala № va sanasi Miq- dori, dona Bahosi, so‘m Qiy- mati, so‘m 3) 13000 20 260000 7.2. Daromadlar va xarajatlarning turkumlanishi, hisobini tashkil etishning me’yoriy asoslari «Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning konseptual asoslari» №0 BHMS va «Asosiy xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daro- madlar» nomli №2 BHMSga muvofiq daromadlar «hisobot davri mo- baynida, aktivlarning ko‘payishi yoki majburiyatlarning qisqarishi ko‘rinishidagi iqtisodiy foydalarning ko‘payishidir, ular xususiy kapi- talning ko‘payishiga olib keladi, xususiy kapital egalari tomonidan qil- ingan quyilmalar bilan bog‘liq ko‘payishlar bundan mustasno. Daromadlar turli aktivlarning ko‘payishi ko‘rinishida vujudga ke- ladi; bular nafaqat pul mablag‘lari, balki, realizatsiya qilinayotgan tovarlar va xizmatlarning o‘rniga olingan tovarlar va xizmatlar ham bo‘lishi mumkin; agar tovarlar va xizmatlar haqi xaridor tomonidan to‘liq to‘lanmagan bo‘lsa, bu, debitorlik qarzlari ham bo‘lishi mumkin. Daromadlar, shuningdek, majburiyatlarni kamaytirish ko‘rinishida ham olinishi mumkin, bu esa korxonaning kapitaliga aktivlarning ko‘payishi kabi ta’sir ko‘rsatadi. 236 Daromadlarni hisobotda aks ettirish, ular bo‘yicha tuzilgan bitimning bajarilishiga nisbatan quyilgan talablar qondirilgan, bitim bo‘yicha huquqlar va mas'uliyatlarning katta qismi esa xaridor zimma- siga o‘tgan, shuningdek, yuklab jo‘natilgan tovarlar yoki bajarilgan ish- lar uchun pul mablag‘larining hammasi olinishiga yetarlicha ishonch mavjud bo‘lgandagina amalga oshiriladi. Agar bitim bo‘yicha shartno- mada ko‘rsatilmagan jami summa olinmagan bo‘lsa va debitorlik qarzlarining ma’lum qismi uning olinishi mumkinligiga shubha tug‘dirsa – bu hol hisoblab yozilgan daromadning kamaytirilishi uchun sabab bo‘la olmaydi; bunday holatlarda hisobga olishda xarajatlarni kabi shub- hali qarzlar summasiga rezyerv yaratish yo‘li bilan aks ettirish zarur. Moliya-xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daromad asosiy, operatsion va moliyaviy faoliyat daromadlaridan iborat. «Xarajatlar tarkibi … to‘g‘risidagi Nizom»ga muvofiq xo‘jalik yu- rituvchi subyektlar tomonidan olinadigan daromadlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 1) realizatsiya dan olingan sof tushum; 2) boshqa operatsion daromadlar; 3) moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar; 4) favqulodda daromadlar. Xo‘jalik yurituvchi subyekt daromadlari va xarajatlarining hisobi, moliyaviy natijalarni shakllantirish va ulardan foydalanish hisobi schotlar rejasining V-qism, to‘qqizinchi bo‘limida joylashgan 9000- 9900-schotlarda amalga oshiriladi: 9000-«Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga olu- vchi schotlar» (9010-9050); 9100-«Sotilgan mahsulot(tovar, ish, xizmat)larning tannarxini hi- sobga oluvchi schotlar» (9110-9150); 9200-«Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning chiqib ketishini hi- sobga oluvchi schotlar» (9210-9220); 9300-«Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlarni hisobga oluvchi schotlar» (9310-9390); 9400-«Davr xarajatlarini hisobga oluvchi schotlar» (9410-9430); 9500-«Moliyaviy faoliyat daromadlarini hisobga oluvchi schotlar» (9510-9590); 9600-«Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar hisobga oluvchi schotlar» (9610-9690); 9700-«Favqulodda foyda (zarar)larni hisobga oluvchi schotlar» (9710, 9720); 237 9800-«Soliqlar va yig‘imlarni to‘lash uchun foydaning ishlatilishini hisobga oluvchi schotlar» (9810, 9820); 9900-«Yakuniy moliyaviy natijani hisobga oluvchi schotlar» (9910-schot). Ushbu schotlarning barchasi — tranzit (vaqtinchalik) schotlar bo‘lib, hisobot davrining oxirida yakuniy moliyaviy natijani aniqlash uchun 9910-schot bilan yopiladi (9200-schotdan tashqari). 9910-»Yaku- niy moliyaviy natija» schoti saldosi, ya’ni unda aniqlangan sof foyda (yoki zarar)keyin 8710-«Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schotiga, ya’ni balansga o‘tkaziladi. Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning sotilishi (chiqib ketishi) hollarida 9200-schot 9310, 9320 (foyda olingan hollarda) yoki 9430- schot (zarar ko‘rilgan hollarda) orqali yopiladi. Schotlar rejasining to‘qqizinchi bo‘limidagi schotlar joylashtirilish tartibiga ko‘ra «Moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot»(2-shakl)ga mu- vofiq keladi. Mazkur shaklning birinchi satrida sotishdan tushg‘an sof tushum (KQS, aksizlar va shu kabilarni hisobga olmagan holda), ya’ni 9000-schot (9010-9050) ma’lumotlari aks ettiriladi. Download 1.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|