O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

3.1-rasm. Xo‘jalik muomalalarini hisobda qayd qilish jarayoni 
 
Hisob registrlarining mazmuni va ularni grafalash xo‘jalik 
muomalalarining xususiyati hamda ularni hisobga olish tartibiga bog‘liq. 
Buxgalteriya hisobi registrlari tashqi ko‘rinishlariga ko‘ra bux-
galteriya daftarlari, kartochkalari, alohida varaqalarga va mashino-
grammalarga bo‘linadi  
Buxgalteriya daftarlari – bir-biriga biriktirilgan va muqovalangan 
qog‘oz varaqlaridir. Muqovasida muayyan korxonaning nomi, hisobot 
yili va buxgalterlik hisobi schotlarining nomi va shifri ko‘rsatiladi. 
Daftar varaqlari buxgalteriya yozuvlari yozilishiga qadar raqamlanadi, 
ayrim maxsus ahamiyatga ega bo‘lgan daftarlar ip o‘tkazib, ipning uch-
lari daftarning oxirgi betiga surg‘uchli muhr bilan muhrlanadi va 
«Ushbu daftarda hamma betlar raqamlangan» degan yozuv yozilib, 
korxona rahbari va bosh buxgalterining imzolari quyiladi. Daftarning 
kerakli betini tez topish maqsadida uning birinchi betiga mundarija 
qilinadi. 
So‘nggi yillarda daftar shaklidagi hisob registrlari kam qo‘llanil-
moqda. Chunki, ular hisob xodimlari orasida vazifalarni taqsimlashda 
noqulay va xo‘jalik muomalalarini qayd qilishda hisoblash texnikasidan 
foydalanishni qiyinlashtiradi.  
Xo‘jalik muomalalarini hisobda 
qayd qilish jarayoni 
 
Dastlabki 
hujjatlar 
Moliyaviy va 
boshqa  
hisobot shakllari 
Buxgalteriya hisobi 
registrlari (analitik va 
sintetik) 

---

 
 
91
Kartochkalar xo‘jalik muomalalarini ro‘yxatga olish uchun 
mo‘ljallangan bir xil shakldagi qog‘oz va kartondan tayyorlangan, max-
sus rekvizitlari matbaa usulida bosilgan jadvallardir. Ular analitik hisob 
uchun ishlatiladi.  
Kartochkalar ochilish vaqtida maxsus reestrda qayd qilinadi. Yil 
boshida reestrda avval qoldig‘i bor schotlar bo‘yicha ochilgan kartoch-
kalar, so‘ngra yangi ochilgan kartochkalar xronologik tartibda qayd qili-
nadi. Amalda kartochkalar bir nusxada ochiladi va korxona buxgalteri-
yasida maxsus quti-kartotekalarda saqlanadi. Kartochkalarni saqlash va 
ulardan foydalanish qulay bo‘lishi uchun kartoteka bo‘lgichlar (karton 
plastinkalar) va indiqatorlar (metall plastinkalar) bilan jihozlanadi. Jam-
lash va hisoblash texnikasida bajarilganda ham kartochkalardan foy-
dalanish yozuvlarni bajarishga imkon beradi. Bundan tashqari ular hisob 
xodimlari o‘rtasida ishni taqsimlashda yordam beradi.