O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

 
 
 
 
1.7- rasm. Rangli qotishmalami suyuqlantirishda fazalarning o‗zaro ta‘siri sxemasi: 
a — qattiq holatdan suyuqlanish, b — suyuq vannada suyuqlantirish, d — flyus 
ostida me‘yoriga yetkazish, e — tozalash; 1 — qattiq metall, 2 — qoplama flyus; 3 — tozalovchi 
Davrlar 
Fazalarning o‗zaro 
ta‘siri 
Qizdirish va 
suyuqlantirish 
O‗ta qizdirish va 
me‘yoriga 
yetkazish 

---

38 
flyus; 4 — gaz fazasi; 5 — pech futerovkasi; 6 — suyuq qotishma, 7 — shlak. 

---

39 
Shixtaning qattiq tashkil etuvchilari, odatda, suyuq qotishmada eritiladi. Shu 
qotishmaning quymasi, ligaturalar yoki boshqa qo‗shimchalar shixtaning qattiq 
tashkil etuvchilari bo‗lishi mumkin. Suyuq qotishma qoplama flyuslar va hosil 
bo‗ladigan shlaklar bilan reaksiyaga kiradi. Flyuslar tarkibi shunday tarzda 
tanlanadiki, bunda oksidlanish reaksiyasi cheklansin. Qotishma tayyorlashning 
so‗nggi bosqichida (pechda, kovshda yoki tarqatish pechida) aralashmalardan 
tozalash jarayonida flyuslar yoki boshqa qo‗shimchalar qotishma reaksiyaga kiradi. 
Metalining pechdan chiqarilishi to‗rtta usulda amalga oshiriladi: letka orqali, 
pechni qiyalatib, magnitogidrodinamik nasoslar vositasida va cho‗michlab olish. 
Cho‗michlab olish ishlarini maxsus robot- manipulatorlar bajaradi. Ular metallni ish 
pechidan cho‗michlab olib, uni qolipga quyadi. Katta bo‗lmagan quyish sexlarida 
mayda quymalarni ishlab chiqarishda tayyor suyuq eritma bevosita tarqatish 
pechlaridan yoki alanga yoxud shaxta-alanga pechlaridagi asosiy vanna bilan 
kanallar yordamida ulangan maxsus tarqatish kameralaridan dastali cho‗michlar 
bilan olinadi. 
Rangli qotishmalarni suyuqlantirib olishda tozalash operatsiyasi eng muhim 
texnologik operatsiyalardan hisoblanadi, chunki quyma sifatini shu operatsiya 
aniqlaydi. Tozalash usullari qotishma tipi, uning tarkibi, suyuqlantirib olish va 
quyib chiqish, maxsus flyuslar hamda boshqa qo‗shimchalar ishlatish sharoitlariga 
qarab tanlanadi. 
Yuqori po‗latlar olishda plazma- yoy pechlaridan foydalaniladi. Yoy pechlarida 
maxsus sifatli suyuqlantirib olinadi.