O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Rasm 5 
Rekratsion ehtiyojlar iyerarxiyasi
 
 
 
O‘zini 
rivojlan- 
tirish 
_______________________ 
Hurmat qilish 
______________________________ 
Aloqa qilish 
______________________________________ 
Hayojonlanish 
______________________________________________ 
Bo‘shashish 
 
Manba:
A.Yu.Aleksandrova. Mejdunarodniy turizm. M., 2004. 
P. Pirsga muvofiq rekreantning xulq-atvori turistik tajribaning to‘planishi 
chog‘ida o‘zgarishga yuz tutadi. Ularni yanada ko‘proq yuksakroq iyerarxik darajasi 
ehtiyojni harakatlantiradi. 
«Bush vaqtdan foydalanish» piramidada ikki qo‘yi pog‘onasi ya’ni tegishli 
bazaviy rekreatsion ehtiyojni bo‘shashtirish hayajonga kelishni o‘ziga jalb etadi. Ular 
bir-biriga qarama-qarshi. Agar tin olish xotirjam dam olish, rivojlangan infrastruktura 
va yuksak darajada shinamlikni ma’qul ko‘rsa, junbushga kelishga ehtiyoj aksincha 
kishini qandaydir hayajonga soluvchi narsani qidirishga majbur etadi, ko‘pincha bu 
zerikishdan xoli bo‘lish ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Inson mansub bo‘lgan 
jamiyatning bu ikki darajasi asosiy rol o‘ynamaydi. 
Past darajadagidan farqli ravishda yuqoridagi uch yuksak ehtiyoj darajasi 
unchalik zid emas. Aksincha, ular ma’lum garmoniyaga erishishni ko‘zlagan. 
Uchinchi va to‘rtinchi pog‘onalar (muomila va hurmat) odam jamiyat bilan 
uyg‘unlikka erishishga intilgan, eng yuqori darajada (o‘zlikni rivojlantirish) u o‘zi 
bilan va atrof-muhit bilan kelishuvga o‘tadi. 
A. Maslou va P.Pirs motivatsiya nazariyalari amaliy qo‘llanishini topmoqda. 
Ular bozorni segmentlash uchun asos va turistik kompaniyalarga marketing 
strategiyasini ishlab chiqishda, turistlar tipologiyasini belgilashda foydalanish uchun 
xizmat qiladi. 
Odamlarni turli - tuman ehtiyojlar harakatga keltiradi. Ammo ularning barchasi 
ham iqtisodchilarda qiziqish uyg‘otavermaydi. Iqtisodiy nuqtai nazardan texnik 

---

87 
imkoniyatlar va amaldagi ishlab chiqarish mavjudligi doirasidagi xizmatlar va 
tovarlar yordamida qondiriladigan ehtiyojlargina ahamiyatga molik deb hisoblanadi. 
Bu moddiy ehtiyojlar, harid qobiliyatining mustahkamlanishi bozorda talab 
ko‘rinishida paydo bo‘ladi. Shunday qilib, talab xohish va bir vaqtning o‘zida 
haridorning farovonlikni harid qobiliyatining mustahkamlanishi bozorda talab 
ko‘rinishida paydo bo‘ldi. Shunday qilib, talab xohish va bir vaqtning o‘zida 
haridorning farovonlikni harid qilish qobiliyatidir. Jumladan turistik halovatni harid 
qilish qobiliyatidir. Ammo biroq kishi zarur tovar (xizmat)ni harid qilishga qaror 
qilguncha, u o‘zining iste’mol tanlovini aniqlashi zarur.