O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Blockchain va to'lov xizmatlari 
Tadqiqotchilar birinchi portlash pul o'tkazmalari, kredit va debet kartalar 
bilan to'lovlar, to'lov topshiriqnomalari, valyuta ayirboshlash va onlayn to'lovlar 
kabi 
vositachilarni 
talab 
qiladigan 
to'lovlar 
sohasida 
sodir 
bo'lishini 
ta‘kidlashmoqda. Blokcheyn texnologiyasiga asoslangan tizimda bitim to'g'ridan-
to'g'ri xaridor va sotuvchi o'rtasida hech qanday vositachisiz amalga oshiriladi va 
xuddi shu tarzda tranzaksiya - markazlashtirilmagan tarzda tarqatilgan kitob 
yordamida tasdiqlanadi. Bu tez-tez sust, noqulay va qimmat bo'lgan to'lov 
tarmoqlarini yo'q qilishga imkon berish orqali banklar uchun muhim 
infratuzilmaviy tejashga olib keladi. 
Bugungi kunda banklararo to'lovlar odatda markaziy kontragent orqali amalga 
oshiriladi. Ushbu tizim bir nechta kamchiliklarga ega: birinchidan, mahalliy 
ma'lumotlar bazalari izchil va sinxronlashtirilishi kerak. Ikkinchidan, to'lovlar 
markaziy kontragentda ro'yxatdan o'tgan hisobvaraqlar orqali aniq majburiyatlarni 
bajarish orqali amalga oshiriladi. 
Konservativ echim blokcheynni bir guruhga kiruvchi banklar o'rtasida 
to'lovlar uchun kitob sifatida qabul qilish bo'ladi. Har bir bank blockchain 
tarmog'ining xususiy a'zosi bo'ladi. Ushbu model turli guruhlarga yoki xalqaro 
to'lov tizimlariga tegishli bo'lgan banklarga qo'llanilishi mumkin. Banklararo 

---

49 
to'lovlarda sof to'lov majburiyatlari bir nechta markaziy nusxalar yordamida va 
belgilangan tarmoq ichida hisoblanadi. Kontragentlik xavfini minimallashtirish 
uchun har bir bank har bir to'lov tarmog'i uchun zaxira hisobvarag'ini yuritishi 
kerak. Bunda blockchainni amalga oshirishning asosiy ustunligi shundaki, xalqaro 
to'lovlarni vakil-banklarsiz amalga oshirish mumkin va mavjud resurslar ko'payadi