O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d11f28d9db106fd7
10 20 30 40 50 60 
Xesh-funksiyaning asosiy xususiyatlari 
 
1. Xesh-funksiya kirishida ixtiyoriy uzunlikdagi xabar yuboriladi; 
Ихтиёрий 
узунликдаги 
ахборот 
Хеш 
Хеш - функция 

---

9 
2. Xesh-funksiya chiqishida belgilangan uzunlikdagi ma‘lumotlar bloki 
shakllanadi; 
3. Xesh-funksiya chiqishidagi belgilar yagona qonun bo‗yicha taqsimlangan; 
4. Xesh-funksiya kirishidagi bironta bit o‗zgarishida chiqish ancha 
o‗zgarishlarga uchraydi. 
Agar 
xesh-funksiya 
sanab 
o‗tilgan xususiyatlarni qoniqtirsa, u 
shakllantiradigan belgi (ma‘no) xabarlarni betakror ravishda belgilab, xabarni 
uzatishda o‗zgartirishga bo‗lgan har qanday urinish xeshlashtirish orqali 
aniqlanadi. 
Misol 1. SHA-256[25, 26] xeshlashtirish algoritmi yordamida «Samarqand» 
so‗zi xeshini olamiz: 
c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d11f28d9db106fd7
Endi yana shu algoritm yordamida «Samarkand» so‗zi xeshini olamiz: 
4df707390571576c1a7c5c159cb8ff489832f52c8267709136c6b3de25d66518 
«Samarqand» so‗zidagi atigi ―q‖ harfini ―k‖ ga almashtirib, biz mutlaqo 
boshqa xeshga ega bo‗ldik. Bu kriptografiyaning asosiy qoidalaridan biri – 
ma‘lumot yaxlitligi buzilganiligi uchun sodir bo‗ldi. Xesh-funksiya uzatiladigan 
axborot xavfsizligiga kafolat beradi. 
Ma‘lumot yaxlitligini tekshirish tamoyiliga blokcheyn va elektron raqamli 
imzo 
texnologiyalari 
asoslangan. 
Axborotni 
xeshlashtirish 
hujjatni 
soxtalashtirishdan saqlaydi.
Har qanday o‗lchamdagi ma‘lumotlarning kirish massivi xesh-funksiya 
yordamida harf va raqamlardan iborat belgilangan uzunlik (64 belgi) satriga 
o‗zgaradi.
Misol 2. «Raqamli iqtisodiyot» so‗zini SHA-256[25, 26] kriptografiyasi 
algoritmi yordamida xeshlashtirish natijasi: