O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti maktabgacha ta’lim fakulteti

3-savol. Bolg‘alar va ularning turlari hamda jilvir qog‘ozlar haqida ma’lumot berish.
3-ilova
Chilangarlik bolg‘alari juda ko‘p operatsiyalami bajarishda, ma­salan, rejalashda, qirqishda, tekislashda, bukishda, parchinlashda, kandakorlik va hokazolarda foydalanishga moijallangan.
Bolg‘aning tumshugi va muhrasi boiadi. Uning tumshug‘i pona shaklida qilinib, uchi dumaloqlanadi va undan metallami parchin­lashda, to‘g‘rilashda va cho‘zishda foydalaniladi. Ularning tuzi­lishi kvadrat, doira muhrali boiib, uchki qismi har xil ko‘rinishda boiadi (13-rasm). Ayrim bolg‘alaming uchki qismi mix sug‘urishga moslangan. Chilangarlik bolg‘alarining muhrasi tekis va silliq boiishi, qavariq va ezilgan joylari boimasligi kerak. Qavariq va ezilgan muhrali bolg‘alar metall sirtini ezib, tekisligini buzadi.




13-rasm. Chilangarlik bolg‘alari va yog‘och to‘qmoq:
1,2 - yog‘och bolg‘alar; 3,4,5,6,7 - poiat bolg‘alar; 8,9 - plastik bolg‘alar

Ayrim metall buyumlami yasashda chilangarlik bolg‘alarining o‘miga yog‘och to‘qmoqdan foydalanish ma’qul (13-rasm, 1,2). Yog‘och to‘qmoqning muhrasi katta va tekis boiib metall sirtlar va tunukalami bolg‘alash qulay. Yog‘och to‘qmoqlar qayrag‘och, chinor, tut kabi qattiq va pishiq yog‘ochlardan randalab yoki tokarlik stanogida yo‘nib tayyorlanadi.

Jilvir qog‘ozlar tuzilishi va turlari. Metall, yog‘och, tosh va boshqa materiallardan tayyorlanadigan buyumlar, detallar sirtini silliqlash va pardozlash uchun ishlatiladigan material.
Jilvir mato yoki qog‘ozga yopishtirilgan tabiiy yoki sun’iy abra- ziv materiallar: maydalangan shisha, korund, kvars va boshqalaming donalaridan iborat. Jilvir qog‘ozlar yirik va mayda donali boiib, donalarining oichamiga qarab 12, 16, 20, 24, 36, 60, 80, 100, 120, 140, 170, 200, 280 kabi raqamlanadi. Raqamlar ortib borishi bilan jil­vir mayda donli boiib boradi.
Sirtlami pardozlashda jilvir maxsus yog‘och asosga mahkamla- nishi lozim. Kichik yog‘och detallar sirtlarini pardozlash uchun jilvir tekis yuzali taxtaga o‘matiladi va ishlov beriladigan detalni ana shu taxtaga qo‘yib turli yo‘nalishlarda ishqalanadi (14-rasm).


14-rasm. Maxsus yog‘ochga biriktirilgan jilvir