O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

10 maruza: Ferma va ularning turlari. 
 
YOg‘och fermalar sterjenlardan tashkil topgan panjarasimon qurilma bo‘lib 
yog‘och karkasli (sinchli) imoratlarda keng qo‘llaniladi. 
Ular kichik va o‘rta ravoqli imorat va inshootlarda asosiy yuk ko‘taruvchi 
konstruksiya (qurilma) vazifasini bajaradi. 
Fermalarning asosiy afzalliklardan biri uning birdaniga strapila va tom yog‘ochi 
vazifasini bajarishidir. 
Fermalarning ustki belbog‘lari va siqiluvchi sterjenlari yog‘och materiallardan, 
cho‘ziluvchi sterjenlari va pastki belbog‘lari metall elementlarda tayyorlanadi. SHu 
sababli, metall-yog‘och fermalar deb ataladi. 
Fermalar yig‘ilib-tuziladigan (yig‘ma) qurilma hisoblanadi. Ularning bu afzalligi 
ularni tashishni va joyiga o‘rnatishni osonlashtirada. Fermalarning asosiy 
kamchiliklaridan biri esa tugunlarining va elementlarining ko‘pligidir. 
Tugunlarining ko‘pligi tayyorlash ishlarini mexanizmlar bilan bajarishni 
qiyinlashtiradi, bu esa mehnat xarajatlarini, binobarin ularning tannarxini oshishiga 
olib keladi. Fermalarning ustki belbog‘larining qiyaligi, formasi (to‘g‘ri va egri 
chiziqli) tom yopmasining turiga va ishlab chiqarish jarayonlariga bog‘liq. 
Panjaralarning sxemasi, tugunlarning konstruksiyasi bir-biri bilan o‘zaro 
bog‘liqdir. Agar fermaning ustki belbog‘lari elimlangan elementlardan 
tayyorlangan bo‘lsa u holda belbog‘dagi elementlar uzun bo‘lib soni kam bo‘ladi. 
Brussimon elementli fermalarda esa elementlar kichik bo‘lib ularning uzunliklari 
ham mos ravishda kichikdir. 
Hamma yog‘och fermalar asosan ikki guruhga bo‘linadi. 
1. Elimlangan yog‘och elementlardan tayyorlangan fermalar. 
2. Asosiy elementlari, chorqirra, yog‘och va taxtalardan tayyorlangan yaxlit 
yog‘och fermalar. 
Elimlangan yog‘och fermalar. 
Bu turdagi fermalar zavod sharaitida bajariladigan qurilmalar turiga kiradi va 
ravoq oraligi 18...30 metr bo‘lgan imoratlarni yopishda qo‘llanilib, balandligi 
uzunligining 1/6 nisbatiga teng (uchburchakli, segment, beshburchakli) bo‘ladi. 
Ustki belbog‘lari to‘g‘ri va egri chiziqli ko‘rinishida bo‘lib, tom yopmasidan 
tushayotgan yuklarni ko‘tarish qobiliyatiga egadir. Normaga asosan ularning kesim 
yuzalarining eni 17 sm va undan kichik qilib tanlanadi. Bu esa ularni yaxlit 
elementlardan tayyorlash imkonini beradi. 
Kesim yuzasining balandligi esa elimlanadigan taxtalar soniga mos ravishda 
hisoblash asosida aniqlanadi. Pastki belbog‘lari metall elementlardan, ko‘p
hollarda juft burchak profilli elementlardan tayyorlanadi va shu sababli ular 
metall-yog‘och fermalar deb ataladi. 

---