O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

Navorat uchun cavollar 
 
1. Favoviy qurilmalarning boshqa qurilmalarga nisbatan afzalligi nimada? 
2. Fazoviy qurilmalarga qanday talablar qo‘yiladi? 
3. Gumbazlarni loyihalashda qanday talablarga qat’iy amal qilish kerak? 
4. Qubbalarning qanday turlari mavjud va ular qanday hisoblanadi? 
5. Qubbalarni hisoblashda zo‘riqishlar qanday tanlanadi? 
6. Gumbazlarninng o‘lchamlari qanday nisbatlarda tanlanadi? 
7. Qubbalarning diametri necha metrgacha bo‘ladi? 
8. Qubbalar yuklarning qanday o‘yg‘unlashuvga hisoblanadi? 
R 1  cos   cos
2 

Т
1
 W
0
3 1  cos 
Т
2
 W
0
Rcos  

2
1  cos   cos
2 
 



3(1  cos ) 



---

13 maruza: Maxsus yog‘och qurilmalar to‘g‘risida ma’lumot. 
 
Maxsus yog‘och qo‘rilmalar turiga tartqili machtalar, minoralar ko‘priklar, osma 
ko‘priklar, havozalar, gumbazsimon qoliplar kiradi. 
Tortqili machtalar aloqa va elektr tarmoqlari uchun tayanch vazifasini, minoralar 
radio-televizor tarmoqlari uchun turli minoralar, yoritish va ko‘zatish minoralari 
vazifasini bajaradi. Siloslar esa mineral o‘g‘itlar va chorvachilik uchun zarur 
bo‘lgan em xashak saqlash qurilmalari sifatida foydalanilsa, havoza va 
tumbazsimon qoliplar temirbeton, tosh qurilmalar tayyorlashda va qurishda keng 
qo‘llaniladi. 
Tortqili machtalar, yog‘och minoralar va siloslar. 
Tortqili machtalarning balandligi 90 m va yuqori bo‘lishi mumkin. Ular bir va 
ko‘p elementlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. Bir elementli machtaning 
balandligi 40 m gacha bo‘lib umumiy ko‘rinishi qo‘yidagicha bo‘ladi (11.1-rasm). 
a) 
b) 
v) 
13.1-rasm. Bir elementli machtalar: a) machta sxemasi; b) bir va to‘rt elementli 
machta rejasi; v) tugun sxemasi. 
Machta tanasining diametri 30 sm. gacha uzunligi 12 m. gacha bo‘lgan yumoloq 
yog‘och materiallardan tayyorlanadi. Tortqilar sifatida po‘lat troslardan 
foydalanadi. Tortqilar anker elementlariga maxsus kompensatorlar (vintli) bilan 
biriktiriladi va bir necha konstruktiv tugunlari bo‘lganligi sababli, burchaklarini 
biriktirishda zamonaviy elimlangan metall sterjenli birikmalardan foydalanish katta 
iqtisodiy samara beradi. 
Siloslarda ichki bosim ta’sirida maksimal eguvchi moment va bo‘ylama kuch 
paydo bo‘ladi va uning qiymati quyidagi formula bilan aniqlanadi. 
М  
q
 l 
2
; 
N  
q  l 
;
12 
2