O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

21 
MAVZU: O'RTA DENGIZ SOHILI JANUBIY G'ARBIY OSIYO
REGIONLARI. 
REJA: 
1. 
Regionlarning joylagan o'rni va Relyefi hususiyatlari. 
2. 
Regionlarning iqlimi ichki suvlari organik dunyosi. 
Adabiyotlar: 
1. T.V.Vlasova «Materiklar tabiiy geografiyasi» Toshkent «O'qituvchi» nashriyoti 
1981 y 251-162 betlar. 
2. T.V.Vlasova «Fizicheskaya geografiya materikov» T. 1986 god. 
3. O. Mo'minov «Materiklar tabiy geografiyasidan studentlarning mustaqil ishlari» 
Toshkent «Universitet» nashriyoti 1977 yil. 
O'rta dengiz bo'yi sohili. Tabiiy geografik regioni. 
Yevrosiyo va Afrikaning o'rta dengiz sohillarida joylashgan o'lkalarning 
tabiiy va madaniy landshaftlari bir hildir. Bu tabiatning va halqlar xo'jaligi faoliyati
sharoitining juda katta territoriyada bir hilligi geograflar tomonidan juda qadimdan 
qayd qilingan va geografiyaga «O'rta dengiz bo'yi» tushunchasining kiritishga
sabab bo'lgan. Apenik yarim oroli va Sisiliya orolig'ida chuqurligi 3330 m dan
ortig'i bo'lgan tirrep dengiz botig'i joylashgan. Alpenlik va Bolqoni yarim orollari
oralig'ida sayoz Adriatika dengizi mavjud. Janubroqda Moniya dengizi botig'i eng 
katta chuqurlik 5121 m aniqlangan. Pirenet yarim orolini ng asosini pinet 
shimoliga maseta massiv tashkil etadi. U pristal jinslardan tuzilgan bo'lib shimol va
janub toomnlardan Alp burmalanish mintaqasining tog'lari bilan o'ralgan. Yassi 
tog'likni Atlantika okeani tomonidan yer yoriqlari sistemasi o'rab olgan bu yer 
kuchi seyslikligi bilan ajralib turadi.
Bolqon yarim orollari shimoliy cheragasini Sava va Dunay daryolari bo'ylab
sharqda esa dunayning kengligi bo'ylab oqadigan qismidan 440 ming. Kenglik 
orqali Qora dengizga o'tkaziladi g'arbda oblastni Antarktika va Moniya dengizlari
o'ragan. Moniya orollari shu tabiiy o'lkaga kiradi Shimoliy yaxlit maydonni
egallagan balqon oroli janubga tomon torayib boradi parchalanadigan qirg'oqlari
egri bugri bo'ladi. Bolqon yarim orollari yer yuzasi tog'ligidir yarim orolning nomi 
ham turkcha «Bolqon» ya'ni «tog'» so'zidan kelib chiqqan. Apennik bu tabiiy o'lka 
tarkibiga Apenning yarim oroli bilan birga Korsiga sardiniya va Sisimiya orollari
shuningdek ular yaqinida joylashgan mayda orollar elba metor orollari va 
boshqalar ham kirib ularni Adriatika moniya va tirren dengizlari o'rab turadi.
Tog'larning armo daryosining yuqori oqimiga bo'lgan qismi shimoliy Appennik 
tog'lari deyiladi. Bu qismida tog'lar paleogen davrining asosan g'ovak jinslaridan 
tashkil topgan bo'lib balandligi kamdan-kam 2000 dan oshadi.