O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus taʹlim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Xalqaro bozor konyunkturasining asosiy ko„rsatkichlari va ularni
Download 0.88 Mb. Pdf ko'rish
|
MARKETING
|
4.4 Xalqaro bozor konyunkturasining asosiy ko„rsatkichlari va ularni prognozlash usullari. Bozor konyunkturasining asosiy ko‗rsatkichlari. Bozor konyunkturasi – bu ma‘lum bir vaqtda, ma‘lum bir hududda talab bilan taklif o‗rtasidagi nisbatdir. Iqtisodiy konyunktura bu omillar va qayta ishlash sharoitlarining rivojlanishi va o‗zaro aloqadorlikda talab, taklif, narx omillari asosida bozordagi bir ko‗rinishdir. Bu ko‗rsatilgan aniqlik o‗z ichida konyunktura tushunchasining barcha amaliy sifatlarini o‗zida mujassamlashtiradi. Birinchidan, unda iqtisodiy konyunktura predmeti ko‗rsatilgan, ya‘ni bozor, ayirboshlash sohasidagi konyunkturani avval olib borilayotgan ishlar bilan bog‗laydi. Ikkinchidan, konyunkturani faqat ayirboshlash sohasidagini emas, balki butun ishlab chiqarish jarayonini, ya‘ni (ishlab chiqarish, taqsimlash, muomala, iste‘mol, bo‗lar ayirboshlash prizmasi orqali aniqlanadi) o‗z ichiga qamrab oladi. Uchinchidan, konyunktura dinamik o‗sish davrlarida ko‗riladi. To‗rtinchidan, konyunktura ishlab chiqarish jarayoni aniq tarixiy sharoitlari bilan bog‗liq, har bir ishlash jarayonining yangi bosqichi uchun omillarning va konyunkturani rivojlanishining sharoitlarining mosligi o‗ziga xosdir. 39 Beshinchidan, uning ko‗rinishining asosiy shakli talab, taklif, va narx dinamikasining nisbatidir. Bir so‗z bilan aytganda, ayni shu omillar bozorning xolatini va dinamikasini aniqlashda markaziy bug‗in bo‗lib hisoblanadi. Konyunktura tadqiqotining 2 ta obyektiga ko‗ra - ya‘ni iqtisodiy konyunktura tushunchasidagi xo‗jalik va tovar bozori, 2 mustaqil tarkibiy qismga ajratiladi: umumxo‗jalik konyunkturasi; tovar bozori konyunkturasi. Umumxo‗jalik konyunkturani strukturaviy birlik deb, shunga qaramasdan tovar bozorlarining va ko‗plab o‗zaro munosabatlar konyunkturasini yig‗indisi deb qarash mumkin. Tovar konyunkturasi umumxo‗jalik konyunkturasini tashkil etadi, umumxo‗jalik konyunkturasi esa tovar bozorlari konyunkturasini keltirib chiqarida. Shuning uchun ham umumxo‗jalik konyunkturani uni tashkil etuvchi tovar konyunkturalarini xususiyatlarining arifmetik summasi deb hisoblab bo‗lmaydi. Tovar bozorlari konyunkturasini umumxo‗jalik konyunkturasini elementi sifatida birlashuvi, bir butun kabi tovar konyunkturasini tashkil etuvchilarga mavjud bo‗lmagan yangi sifatni beradi. Shunday qilib, uning butun qismi va bo‗g‗inlarining belgilari o‗zaro ta‘sirchanligi va o‗zaro aloqadorligi shakllarining fe‘l-atvorini, umumxo‗jalik va tovar konyunkturasini rivojlanishni aniqlaydi. Konyunkturani tahlil qilish savollariga o‗tishdan avval konyunkturani ko‗rsatkichlar tizimini ko‗rib chiqish darkor. Ko‗rsatkichlar shartli ravishda makro va mikro ko‗rsatkichlarga bo‗linadi. Makroko‗rsatkichlarga - umumxo‗jalik konyunkturasini tavsiflovchi ko‗rsatkichlar: yalpi milliy mahsulot, yalpi milliy daromad, ishlab chiqarish ko‗rsatkichlari, tovar oborot ko‗rsatkichlari, pul muomalasi ko‗rsatkichlari, iste‘mol ko‗rsatkichlar kiradi. Mikroko‗rsatkichlarga esa alohida tovarlar bozorini tavsiflovchi ko‗rsatkichlar kiradi: ishlab chiqarish ko‗rsatkichlari, mahsulot sotilishi va iste‘moli, narx dinamikasi va x.k. Umumxo‗jalik konyunkturaning tahlilini izlanishni maqsadiga ko‗ra ikkita yo‗l bilan olib borish mumkin: 40 1. Agar ma‘lum bir vaqtning ichida konyunkturaning rivojlanish tendensiyalari va sur‘atlarini bilib olish masalasi qo‗yilgan bo‗lsa, u holda konyunktura tahlili shu vaqtning ichida uning dinamikasini o‗rganish yo‗li bilan olib boriladi, 2. Agar eng oxirgi sanaga konyunktura xolatini aniqlash masalasi qo‗yilgan bo‗lsa, u holda iqtisodiy siklning fazasini va faza ichidagi misol tariqasidagi joyini aniqlash yo‗li bilan olib boriladi. Shuni e‘tiborga olish kerakki, konyunktura tahlili va uzoq tendensiyalarning rivojlanishini aniqlash o‗zaro bog‗liq va bir - birini to‗ldiradi. Xalqaro bozor konyunkturasini prognozlash usullari.Bozor konyunkturasini tahlil va bashorat qilish natijalari firmaning biznes-reja tuzishda yoki firmaning bozordagi butun faoliyatini tartibga solishda va boshqarishda keng qo‗llaniladi. Bozor konyunkturasini bashorat qilish uslublarini 4 ta katta sinfga bo‗lishimiz mumkin. Download 0.88 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|