O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus taʹlim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Marketing axborot manbalari, boshqarish uchun ma‟lumotlarni qayta 
ishlash va tayyorlash 
Marketing tadqiqotlarini o‗tkazishda axborot to‗plash va axborot manbalarini 
tanlash jarayonlarining ketma-ketligiga amal qilish hisoblanadi. 
 
Ichki ikkilamchi axborotlarni 
to‗plash 
Tashqi ikkilamchi axborotlarni to‗plash 
Ichki ikkilamchi axborot manbalarini 
tanlash 
Tashki ikkilamchi axborot 
manbalarini tanlash 
Ikkilamchi axborotlarning tulikligi, ishonchliligi va bir-biriga zid kelmasligini 
taxlil kilish va ularni tizimlashtirish 
Axborot interpretatsiyasi, 
xulosalarni shakllantirish va 
tavsiyalar ishlab chikish 
Birlamchi axborotga 
extiyojlarni aniklash 

---

33 
 
4.1-rasm. Marketing axborot manbalarini tanlash, axborotlarni to„plash va 
tahlil qilish jarayonlari ketma-ketligi 
Ichki ikkilamchi axborotlarning asosiy manbai axborotlar bazasiga firma 
faoliyatida ahamiyatga ega bo‗lgan barcha ma‘lumotlar (statistika hisoboti, 
buxgalteriya hisoboti, mijozlarning hisob raqamlari, ilgari o‗tkazilgan tadqiqot 
materiallari) kiritilgan kompyuter hisoblanadi. Ikkilamchi axborotlarning tashqi 
manbalari esa hukumat yoki nohukumat manbalari bo‗lishi mumkin. 
Birlamchi axborotlarga ikkilamchi axborot manbalari zarur ma‘lumotlar bilan 
ta‘minlay olmagan hollarda zarurat tug‗iladi. Birlamchi axborotlarning umumiy 
ahamiyatini baholash uchun ularning afzallik va kamchiliklarini solishtirib ko‗rish 
lozim (4.1-jadval).
4.1-jadval
Birlamchi axborotlarning afzallik va kamchiliklari
 
1
 
Afzalliklar 
Kamchiliklar 
• aniq maqsadlarga muvofiq to‗planadi; 
• ma‘lumot 
to‗plash 
metodologiyasi 
firmaga ma‘lum va u tomondan nazorat 
qilinadi; 
• ko‗pincha firmaga tegishli bo‗lib, 
raqobatchilarga tegmay qoladi; 
• bir-biriga zid keluvchi ma‘lumotlarning 
yo‗qligi; 
• ishonchlilik 
darajasi 
aniqlanishi 
mumkin; 
• zarur ma‘lumotlarni olishning yagona 
usuli bo‗lishi mumkin. 

ma‘lumot to‗plash uzoq vaqt talab 
qiladi; 

katta xarajatlar talab qilinadi; 

ayrim 
axborot 
turlarini 
olishga 
imkonning yo‗qligi; 

firmaning 
yondashuvi 
cheklangan 
xarakterga 
ega 
bo‗lishi 
mumkin; 

firmaning birlamchi ma‘lumotlarni 
to‗play olmasligi. 
 
1
Keegan, Warren J. Global marketing/Warren J. Keegan, Mark C. Green.—5th ed. 2008 by Pearson Education, Inc.p. 
213

---

34