O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent to‗qimachilik va engil sanoat instituti
Download 1,9 Mb. Pdf ko'rish
|
professional etika va etiket
- Bu sahifa navigatsiya:
- Noqulay vaziyatlardan chiqishda o„zr so„rash hamda xushomadning o„rni
|
Qo‗llar. Ko‗pchilik o‗z qo‗llarini qanday tutishni bilishmaydi. Biror narsani
yulish, barmoqlar bilan stol yoki stulni taqillatish, bosh yoki quloqni qashish, qo‗lni qarsillatish, jag‗ni, peshonani yoki burunni ishqalash, tirnoqlarga hadeb qarayverish kabi odatlarni tashlab, bo‗sh qo‗llarni o‗z joyida tutishi kerak Ovqatlanish vaqtida qo‗l kaftlari stolda turadi. Boshqa inson bilan muloqotga kirishganda mumkin qadar qo‗l bilan turli imo-ishoralar qilmaslik kerak Kundalik turmishimizda so‗zlar va iboralarni ta‘kidlash uchun ba‘zidagina qo‗lni harakatlantirish mumkin. Masalan, “Marhamat o„tiring”, “marhamat tanishing”, “Siz bilan tanishtirsam maylimi?” kabi iboralarni qo‗llash mumkin. Rus xalqida shunday maqol bor: ―O‗ng qo‗l – o‗ng qo‗l, chap qo‗l - yurak‖ 25 . Ayrim xalqlarda, masalan tojiklarda qo‗l berib so‗rashganda ikki qo‗li bilan so‗rashadi. CHunki bitta qo‗l berganida hurmatsizlik belgisi hisoblanadi. SHuning uchun hurmat yuzasidan ikki qo‗l bilan so‗rashishadi 26 . Suhbat vaqtida og‗izni qo‗l bilan berkitish, suhbatdoshning elkasini qoqib qo‗yish, uning kiyim tugmasiga tegaverish, engidan ushlab turish, qo‗l yoki tirsak bilan turtish odobsizlik hisoblanadi. Biror tanish kishining qiyshaygan yoqasini 25 Максимов С.В. Русский человек в гостях// Задушевное слово. 1866, Т.12, стр. 417. 26 Салибаев В.Х., Алиев С.Н. Об особенностях коммуникативного поведения таджиков.// НКСР, стр. 130. 73 tuzatib qo‗yishda, kiyimiga yopishgan ip yoki qilni olib tashlashda ham undan ijozat so‗raladi. Biror narsani qo‗lni nayza qilib ko‗rsatish odobdan emas. Yo‗talganingizni, aksirganingizni, burun qoqqaningizni mumkin qadar kishiga sezdirmang, buning uchun albatta dastro‗mol tuting. Aksirgan kishiga “sog„ bo„ling” deb aytiladi. Suhbatdoshingiz oldida aslo esnamang va xo‗rsinmang, chunki bular zerikish alomatidir. Og‗izni katta ochib qo‗lish yaramaydi. Qahqaha urib qo‗lish ham yaxshi emas, chunki har qanday shovqin atrofdagilarni o‗ziga jalb qiladi. Eng yaxshisi samimiyat bilan qo‗lishdir. Ko‗rkam yurish, qaddi-qomat, nazokatli ishoralar ham ayolni, ham erkakni yanada ko‗rkam ko‗rsatadi. Juda ham kam holatlardagina biz nazokat bilan qaddi- qomatni tutish hamda yurishni tabiat ehsoni sifatida qaraymiz. Ko‗proq bu sifatlar qiyinchilik bilan kasb qilinadi. Ularni o‗zida tarbiyalash uchun sport, ritmika bilan shug‗ullanish lozim. Bu qiz bolalar uchun juda foydalidir, buni ota-onalar yodda tutsinlar. CHiroyli yurish, qaddi-qomatni tutish, engi va go‗zal ravishda zinapoyalarda chiqish yoki tushish hamda nafosat bilan o‗tirishni o‗rganish lozimdir. Ayniqsa ayol oynada qanday qilib divan, stul yoki o‗rindiqda o‗tirganini ko‗zatishi kerak Ba‘zi holatlarda juda bunga pastlik qiladigan o‗rindiqlarda o‗tirgan ayollar oyoqlarini chalishtirib oladilar. Bunday vaziyatda ularni chalishtirmasdan, birlashtirib, tizzalarini bir tomonga sal og‗dirib o‗tirgan ma‘qul. Mashinaga o‗tirayotgan ayol unga to‗g‗ri kirib ketmaydi, balki o‗rindiqni uchiga omonat o‗tirib, keyin oyoqlarini yig‗ib oladi, chiqayotganda esa aksincha, avval oyoqlarini erga qo‗yib, so‗ng ko‗tariladi. Boshni haddan tashqari baland ko‗tarmasliq yoki aksincha egib o‗tirmaslik lozim – hamma joylarga zimdan alangash-ku undan ham yomon. YOshlar qo‗lini qaerga qo‗yishni bilmaydi. Qizlar sumkalariga tayanishadi, o‗g‗il bolalar esa bu masalada bir muncha qiynalishadi. YAng yaxshisi – qo‗lni cho‗ntakda saqlash, lekin bu odobga to‗g‗ri kelarmikan? Juda bo‗lmaganda, bir qo‗lni ustki kiyim cho‗ntagiga solib, ba‘zi-ba‘zida uni chiqarib 74 turmoq mumkin. SHimning cho‗ntaklariga esa qo‗lni faqat, zarur bo‗lgan narsani olish uchun kirgiziladi. Ikkala qo„lni ham shimning cho„ntagida saqlash, umuman mumkin emas. Buni hatto tengdoshlari o‗rtasida ham bajarish nojoiz – bu ko‗nikadigan yaxshi odat emas! Qiz bolani ham qo‗llarini shim cho‗ntaklariga solib yurishi, ayniqsa, suhbat chog‗ida odobsizlikdir. Yo‗lda qo‗lni har yoqqa tashlab yurish yoki suhbat vaqtida qo‗lni paxsa qilib so‗zlashish xunuk ko‗rinadi. Stolga musht urib gapirish so‗zlaringiz nafaqat asos bo‗lib xizmat qila olmaydi, balki qo‗pol ko‗rinish kasb etadi ham. Barcha imo-ishoralar bosiq hamda maqsadga muvofiq bo‗lishi lozim. O‗rindiqning qo‗l qo‗yadigan ushlagichiga faqat yang yaqin do‗stlar uyida bir oz o‗tirish mumkin. Ammo bu o‗rindiqda sizga yaxshi tanish bo‗lmagan ayol yoki kishi o‗tirgan bo‗lsa nojoizdir. Noqulay vaziyatlardan chiqishda o„zr so„rash hamda xushomadning o„rni Kimnidir bezovta qilsangiz, yonidan o‗tib ketayotib «Iltimos, o„zr», «Kechirasiz» deb o‗zr so‗rashingiz mumkin, ammo uning qisqa shakli «O„zr» so‗zi bunday holatlarga unchalik mos emas. Odamlarni turtib o‗tish noqulay vaziyatga solib qo‗yishi mumkin. Ayniqsa, teatr yoki san‘at saroylarida qatorlaridagi o‗rindiqlardan o‗tayotganda oldin ruxsat so‗rab, sizga yo‗l berishga ulgurmay qolgan odamlarning oyoqlarini bosmasdan o‗tishga harakat qilmoq lozim. Download 1,9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|