O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti
Download 8.29 Kb. Pdf ko'rish
|
|
1-ilova. Blits-so`rov savollari 1. Iqtisodiy o`sish nima? 2. Iqtisodiy o`sishni qaysi ko`rsatkichlar tavsiflaydi? 3. Qanday omillar evaziga iqtisodiy o`sish ta‘minlanadi? 4. Milliy boylik nima va u qanday ko`payadi? 5. Mamlakat ekstensiv yoki intensiv o`sish yo`lidan rivojlanayotganini qanday ko`rsatkichlardan bilish mumkin? 6. Iqtisodiy o`sishga erishish qanday ziddiyatlarni keltirib chiqaradi? 7. Alohida sohalar iqtisodiy o`sishi evaziga umumiy iqtisodiy o`sishga erishish mumkinmi? 2-ilova. Iqtisodiy o`sish Iqtisodiy o`sish potensial yalpi ichki mahsulot hajmining mutlaq ko`rsatkichlarda va aholi jon boshiga uzoq muddatli ortib borishini yoki o`tgan davrga nisbatan o`sishini namoyon etadi. Iqtisodiy o`sish sur‟ati – mazkur mamlakat iqtisodiyoti qanchalik tez rivojlanayotganini aniqlash imkonini beruvchi ko`rsatkichdir. Guruhlarda ishlash reglamenti va tartibi 1. Guruhda ishlash va qog`ozda prezentatsiyani yozish – 15 min. 2. Kichik guruhlarga (juftliklarga) bo`linadi va umumiy vazifa taqsimlanadi hamda alohida javobni shakllantirish 5 min. 3. Guruhda o`zining individual yechimini taqdim etish – 5 min. 4. O`zaro fikr almashadi, qo`shimchalar qiladi, to`g`rilaydi va umumiy guruh prezentatsiyasini tayyorlaydi – 5 min. 5. Savol bo`yicha guruh nuqtai-nazarini aytish – 3 min. 6. Jamoa bo`lib muhokama qilish, xulosalarni shakllantirish – 2 min. 3-ilova. Baholash mezonlari va ko`rsatkichlari (ball) Guruh Echim (to`liqligi, to`g`riligi) Tushuntirish (aniqligi, mantiqiyligi T-sxema va Venna diagrammalarining to`g`ri tuzilganligi) Guruh faolligi Ballar yig`indisi (1,2) (1,2) (0,6) (3,0) 1 … 4 189 4-ilova. O`quv topshiriqlari Ekspert varag`i 1 Iqtisodiy o`sish va ijtimoiy yuksalish 1. Iqtisodiy o`sishni mazmuni va asosiy maqsadi nimadan iborat? (Iqtisodiy o`sishni ijobiy va salbiy oqibatlari bo`yicha T-sxemasini tuzing) 2. Iqtisodiy o`sishni qanday o`lchash mumkin, buni ifodalash uchun qaysi ko`rsatkichlardan foydalaniladi? Ekspert varag`i 2 Iqtisodiy o`sish va ijtimoiy yuksalish 1. Iqtisodiy o`sishning qanday sur‘ati eng maqbul hisoblanadi? (Iqtisodiy o`sish sur‟atining har bir turi bo`yicha T-sxemasini tuzing) YUqori o`sish sur‘ati Nolli o`sish sur‘ati Salbiy o`sish sur‘ati Maqbul o`sish sur‘ati 2. Iqtisodiy o`sish va ijtimoiy yuksalish tushunchalari qanday bog`langan? Ekspert varag`i 3 Iqtisodiy o`sish omillari 1. Iqtisodiy o`sishga nimalar ta‘sir etadi? 2. Iqtisodiy o`sishning taklif omiliga nimalar kiradi? (Iqtisodiy o`sishning taklif omillarining har birini jadvalda ifodalang) Ekspert varag`i 4 Iqtisodiy o`sish omillari 1. Iqtisodiy o`sishga nimalar ta‘sir etadi? 2. Iqtisodiy o`sishning talab omiliga nimalar kiradi? (Iqtisodiy o`sishning talab omillarining har birini jadvalda ifodalang) 11-Mavzu. Iqtisodiy o`sish, milliy iqtisodiyotning nisbatlari va muvozanati Seminar mashg`ulotida o`qitish texnologiyasi. Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar Oquv mashgulotining shakli Muammoli ma‘ruza Seminar mashg`ulotining rejasi 1. Iqtisodiy o`sishning mazmuni, mezonlari va ko`rsatkichlari. 2. Iqtisodiy o`sish omillari. 3. Iqtisodiy o`sishning turlari. 4. Milliy boylik va uning tarkibiy tuzilishi. O`quv mashg`ulotining maqsadi ―Iste‘mol‖, ―jamg`arma‖ va ―investitsiya‖ tushunchalari va ularning milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi roli to`g`risida to`liq bilim hosil qilish. Pedagogik vazifalar: O`quv faoliyatining natijalari: Talaba: O„qitish uslubi va texnikasi Muammoli usul, suhbat, aqliy hujum, texnikasi: ―o`yla-ishla va fikr almash‖, blits-so`rov, grafik organayzer: klaster, ―Savol-javob‖ jadvali. O„qitish vositalari Ma‘ruza matni, proektor, vizual materiallar O„qitish shakli Frontal, jamoa va juftlikda ishlash O„qitish shart-sharoiti Namunadagi auditoriya, proektor va kompyuter bilan ta‘minlangan. 190 Vizual materiallar 1-ilova. Iqtisodiy sikl – ishlab chiqarish hajmi, bandlilik va inflyatsiya darajasidagi davriy tebranishlardir. Sikl davomiyligi bo`yicha bir inqirozdan ikkinchi inqiroz boshlanguncha o`tgan davrdan iborat bo`ladi. 2-ilova. Siklni keltirib chiqaruvchi sabablar: - takror ishlab chiqarishdagi nomutanosibliklar; - talab va taklif o`rtasidagi nomutanosibliklar; - yalpi sarflar darajasining o`zgarishi (o`z navbatida bu sarflar hajmini ishlab chiqarish va bandlik darajasi belgilab beradi); - investitsiyalar hajmining davriy kamayishi; - pul massasi hajmining tebranishi; - asosiy kapitalning yangilanishi; - multipikator samarasining pasayishi va boshqalar. 12-Mavzu. Iqtisodiyotning siklligi va makroiqtisodiy beqarorlik Ma`ruza mashg`ulotida o`qitish texnologiyasi. Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar Oquv mashgulotining shakli Vizual ma‘ruza. Ma‟ruza mashg`ulotining rejasi 1. Sikllik - iqtisodiy taraqqiyotning umumiy shakli ekanligi va uning sabablari. 2. Iqtisodiy sikl xaqida turlicha nazariyalar 3. Iqtisodiy siklning fazalari. Iqtisodiy inqirozlarning turlari. 4. Agrar inqirozlar va ularning xususiyatlari. 5. O`zbekistonda inqirozli jarayonlarning namoyon bo`lish xususiyatlari va ularni bartaraf etish yo`llari. O`quv mashg`ulotining maqsadi iqtisodiy sikllar, iqtisodiyot uchun xos bo`lgan ishlab chiqarish, bandlik va narx darajasining davriy tebranishlari to`g`risida chuqur bilim berish. Pedagogik vazifalar: - iqtisodiy sikl va uning bosqichlari to`g`risida tushuncha berish; - internal, eksternal, yetarlicha iste‘mol qilmaslik, jamg`arish va psixologik nazariyalarning mazmunini yoritadi; - iqtisodiy sikl nazariyalarini tahlil qiladi; - inqiroz va uning turlarini tavsiflaydi. O`quv faoliyatining natijalari: Talaba: - iqtisodiyotning sikliligini tavsiflash; - siklik, tarkibiy va agrar inqirozlarga qisqacha tavsif berish; -inqiroz, uning turlari va kelib chiqish sabablarini sanab berish; - davlatning inqirozga qarshi siyosatini tavsiflash va aytish; - O`zbekiston iqtisodiyotida inqiroz holatlarini bartaraf etish xususiyatlari va yo`llarini aytish. O„qitish uslubi va texnikasi Vizual ma‘ruza, texnika: prezentatsiya, aqliy hujum, grafik organayzer: klaster . O„qitish vositalari Ma‘ruza matni, kompyuter texnologiyasi, A32 bichimdagi qog`oz, marker, skotch. O„qitish shakli Frontal, guruh va jamoada ishlash O„qitish shart-sharoiti Jihozlangan. Kompyuter texnologiyasi bilan ta‘minlangan auditoriya . 191 Iqtisodiy siklning kelib chiqishini faqat tashqi yoki faqat ichki omillarga bog`lovchi qarashlar mavjud bo`lib, ular fanda eksternal va internal nazariyalar deb nomlanadi. 3-ilova. Testlar 1. Sikl qanday fazani o`z ichiga oladi? a) inqiroz; b) turg`unlik; v) jonlanish; g) yuksalish; d) hammasi to`g`ri. 2 Stagnatsiya - bu .................. a) bozordagi keskin vaziyat; b) xalqaro bitim; v) iqtisodiyotdagi tang holat; g) narxlar o`sishi; d) to`g`ri javob yo`q. 3 Iqtisodiy sikllar bir-biridan nima bilan farqlanadi? a) har xil fazalarga ega bo`lishi bilan; b) davomiyligi bo`yicha; v) intensivligi bo`yicha; g) a va b to`g`ri; d) b va v to`g`ri. 4 Tarkibiy inqirozlarni keltirib chiqaruvchi asosiy sabab nima? a) ishlab chiqarishning notekis rivojlanishi; b) xalq xo`jaligi ayrim tarmoqlari va sohalarining rivojlanishidagi chuqur nomutanosibliklar; v) yalpi talabning o`zgarishi; g) yalpi taklifning o`zgarishi; d) ishlab chiqarish va iste‘molning mos kelmasligi. 5 Agrar inqirozlarning asosiy xususiyatlari nimalarda namoyon bo`ladi? a) mahsulotlarning nisbiy ortiqcha ishlab chiqarilishida; b) narxlarning pasayishi, daromadlar va foydaning kamayishida; v) siklli xarakterga ega bo`lmaslikda va nisbatan uzoq davom etishida; g) ishsizlikning o`sishida; d) ishlab chiqarishning qisqarishida. 6. Iqtisodiy sikldan iqtisodiyotning qaysi sohalari ko`proq yo`qotishga uchraydi? a) qisqa muddatli foydalaniladigan iste‘molchilik tovarlari ishlab chiqaruvchi tarmoqlari; b) uzoq muddatli foydalaniladigan iste‘molchilik tovarlari ishlab chiqaruvchi sanoat tarmoqlari; v) investitsion tovar ishlab chiqaruvchi sanoat tarmoqlari; g) v va b to`g`ri; d) b va v to`g`ri. 7 Iqtisodiy inqirozlarning asosiy mazmuni nimada namoyon bo`ladi? a) tovarlar ishlab chiqarishning kamayishida; b) ishsizlikning o`sishida; v) narxlarning o`sishida; g) ishlab chiqarilgan tovarlar massasining to`lovga qobil talabidan oshib ketishi yoki kam bo`lishida; d) ishlab chiqarish hajmining keskin kamayib ketishida. 192 Seminar mashgulotining texnologik kartasi Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O„qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (10 min.) 1.1. Mavzuni, maqsadi rejadagi o`quv natijalarini e‘lon qiladi, ularning ahamiyati va dolzarbligini asoslaydi. 1.2. Savollar bo`yicha talabalar bilimlarini faollashtiradi. Blits-so`rov o`tkazadi. Mavzuni yozadilar va savollarga javob beradilar 2-bosqich. Asosiy (55 min.) 2.1. Muammoli vazifani talabalarga o`qib beradi va guruhlarda ishlash qoidalarini eslatadi (1- ilova). Muammoni shakllantirishni tashkil qiladi. Taklif etilgan muammoni shakllantirish variantlarini talabalar bilan birgalikda tahlil qiladi va muhokama qiladi. Ularning ichidan aniqlashtirilgan va tahrir qilingan variantni tanlaydi. 2.2. Talabalarni 3 guruhga ajratadi. Mummoli vazifani hal qilishni topshiradi (2-ilova). O`quv vazifasini baholash ko`rsatkichlari va mezonlarini tarqatadi. Muammoni hal qilish bo`yicha uslubiy ko`rsatmalarni, kutilayotgan natijalarni tushuntirib beradi. Aqliy hujum, g`oyalarni tanlash va baholash, guruhlarda ishlash qoidalarni eslatadi. Guruh ishlarini boshlanganligini aytadi. 2.1. Eshitadilar, muammoni shakllantirish bo`yicha takliflarni kiritadilar. 2.2. Guruhlarda ishlaydilar: Muammoli vazifani hal qiladilar, taqdimot varaqalarini rasmiylashtiradilar. 2.3. Muammoli vazifaning natijalarini taqdimot qiladilar. Muammoni hal qilish bo`yicha qarorlar variantlarini muhokama 12-Mavzu. Iqtisodiyotning siklligi va makroiqtisodiy beqarorlik Seminar mashg`ulotida o`qitish texnologiyasi. Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar Oquv mashgulotining shakli Muammoli ma‘ruza Seminar mashg`ulotining rejasi 1. Sikllik - iqtisodiy taraqqiyotning umumiy shakli ekanligi va uning sabablari. 2. Iqtisodiy sikl xaqida turlicha nazariyalar 3. Iqtisodiy siklning fazalari. Iqtisodiy inqirozlarning turlari. 4. Agrar inqirozlar va ularning xususiyatlari. 5. O`zbekistonda inqirozli jarayonlarning namoyon bo`lish xususiyatlari va ularni bartaraf etish yo`llari. O`quv mashg`ulotining maqsadi ―Iste‘mol‖, ―jamg`arma‖ va ―investitsiya‖ tushunchalari va ularning milliy iqtisodiyotni rivojlantirishdagi roli to`g`risida to`liq bilim hosil qilish. Pedagogik vazifalar: O`quv faoliyatining natijalari: Talaba: O„qitish uslubi va texnikasi Muammoli usul, suhbat, aqliy hujum, texnikasi: ―o`yla-ishla va fikr almash‖, blits-so`rov, grafik organayzer: klaster, ―Savol-javob‖ jadvali. O„qitish vositalari Ma‘ruza matni, proektor, vizual materiallar O„qitish shakli Frontal, jamoa va juftlikda ishlash O„qitish shart-sharoiti Namunadagi auditoriya, proektor va kompyuter bilan ta‘minlangan. 193 2.3. Taqdimotni boshlashni e‘lon qiladi. Taqdimot jarayonida javoblarni sharhlaydi. To`g`ri qarorni ta‘kidlaydi, xatolarni ko`rsatadi. Muammoli vazifa yechimlarini munozara shaklida muhokamasini tashkil qiladi. Talabalar bilan birgalikda javoblarni baholaydi. Javoblar to`liq bo`lmagan holda o`zi javob beradi. Guruhlarning o`zaro baholashini tashkil etadi. 2.4. YAkun chiqaradi. qiladilar. Guruhlarni o`zaro baholaydilar. 2.4. Tinglaydilar 3-bosqich. YAkuniy (15 min.) 3.1. O`quv faoliyatini yakunlaydi. Talabalar e‘tiborini asosiy jihatlarga qaratadi. Muammoni hal qilish jarayonida guruhlar faoliyatidagi muvoffaqiyatlarni, bajarilgan ishning kasbiy faoliyat uchun ahamiyatini ta‘kidlaydi, baholaydi. 3.2. Mustqil ish uchun vazifa beradi: mustaqil ravishda tayyorlang (5-ilova) 3.1. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar. Mustaqil ish uchun vazifalarni yozib oladilar. 1- ilova. O`quv topshiriqlari Guruh bilan ishlash qoidalari Har biri o`z sheriklarining fikrlarini hurmat qilishlari lozim; Har biri berilgan topshiriqlar bo`yicha faol, hamkorlikda va mas‘uliyat bilan ishlashlari lozim; Har biri o`zlariga yordam kerak bo`lganda so`rashlari mumkin; Har biri yordam so`raganlarga ko`mak berishlari lozim; Har biri guruhni baholash jarayonida ishtirok etishlari lozim; Har biri: ―Biz bir kemadamiz, birga cho`kamiz, yoki birga qutilamiz‖ atamasini yaxshi bilishlari lozim. 2-ilova 1-guruh 1- topshiriq. Savolga javob bering. Iqtisodiy inqirozning moddiy asosi va sabablari nimada? 2-topshiriq. Venna diagrammasi asosida siklik, tarkibiy va agrar inqirozlarni taqoslang. 3-topshiriq. Boshqa guruhlarni tekshirish uchun 3 ta savol tuzing. 2-guruh 1-topshiriq. Savolga javob bering. Iqtisodiy inqirozning qanday turlari mavjud. Ularga tavsif bering. ―Iqtisodiy inqiroz turlari‖ga klaster tuzing. 2-topshiriq. Venna diagrammasi asosida ishlab chiqarishning pasayishi va iqtisodiy inqirozlarni taqoslang. 3-topshiriq. Boshqa guruhlarni tekshirish uchun 3 ta savol tuzing 3-guruh 1-topshiriq. Savolga javob bering. Iqtisodiyot siklliligining mohiyati nimada, iqtisodiy sikl nazariyasi mazmunini ochib bering. 2-topshiriq. Jadvalni to`ldiring. 3-topshiriq. Boshqa guruhlarni tekshirish uchun 3 ta savol tuzing. 3-ilova. Sikl bosqichlari Umumiy tavsifi YUksalish 1 Jonlanish 2 YUksalish Inqiroz 3 Inqiroz 4 Turg`unlik 194 4-ilova Baholash ko`rsatkichlari va mezonlari Har bir guruh boshqa guruhlar taqdimotni baholaydi, mezonlar bo`yicha ballarni jamlaydi. Baholash ko`rsatkichlari va mezonlari Maksimal ball 1 guruh 2 guruh 3 guruh Echimlar: 1,2 0,4 0,4 - mantiqiylik, aniqlik, xulosalarni qisqaligi. 0,4 Taqdimot: 1,4 - javoblarni aniqligi va tushunarliligi; 1,0 - har bir guruh ishtirokchisining faolligi (savollar, qo`shimchalar). 0,4 Reglament 0,4 Umumiy ballar yig`indisi 3,0 Guruh ishini umumlashtiruvchi baho Guruh 1 2 3 Umumiy ball Baho (umuiy ball 2 ga bo`linadi) 2,2 -3 ball – «a‘lo» 1,2 - 2 ball – «yaxshi» 0,5 – 1,1 ball – «qon-li» 0-0,5 ball – «yomon» 1. - 2. - 3. - 5-ilova. Muhokama uchun savollar 1. Siklli tebranishlar va uning ko`rinishlari: milliy daromad, investitsiyalar va bozor kon‘yunkturasidagi tebranishlar. 2. Milliy va jahon xo`jaligidagi sikllar hamda ularning xususiyatlari. 3. Iqtisodiy sikl to`g`risidagi turli xil nazariyalar. 195 Ma‟ruza mashg‟ulotining texnologik kartasi Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O„qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (15 min.) 1.1. Dastlab dolzarb iqtisodiy voqealar, o‗zgarishlar, xabarlar to‗g‘risida ma‘lumot beradi. 1.2. O‗quv mashg‘ulotining mavzu va rejasini ma‘lum qiladi. 1.3. Mazkur mashg‘ulotning ayrim savollari muammoli tarzda muhokama qilinishini e‘lon qiladi. Talabalarni faol bo‗lishga chaqiradi. 1.1. Eshitadi, asosiy joylarini yozib oladi. 1.2. Rejani yozib oladi. 1.3. O‗qituvchiga savollar beradi. 2-bosqich. Asosiy (50 min.) 2.1. Talabalar e‘tiborini O‗zbekiston byudjet qonunchiligiga oid ayrim xujjatlarga qaratadi. Blis- sorov (1-ilova). 2.2. Vizual materiallardan foydalangan holda ma‘ruzaning asosiy qismini bayon etadi; asosiy iqtisodiy tushunchalar to‗grisida ilmiy-nazariy ma‘lumot beradi. O‗zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti daromadlarining tarkibi. (2-ilova). 2.3. Mavzu bo`yicha jadvallar va matnlardan foydalanadi (3-4-ilova). 2.1. Talabalar javob beradilar, daftarlariga jadval chizadilar. 2.2. Asosiy iqtisodiy tushunchalar va tendensiyalar mazmuni muhokamasida qatnashadi. 2.3. Munozara qiladilar. 13-Mavzu. Moli ya, moli ya ti zi mining mo hiyati va vazifalari Ma‟ruza mashg`ulotining o`qitish tehnologiyasi . Vaqti: 2 soat Talabalar soni: 45-50 nafar Oquv mashgulotining shakli Binar . Ma‘ruza mashg`ulotining rejasi 1. Moliyaning mohiyati va vazifalari. 2. Moliya tizimi va uning tarkibiy bo`g`inlari. 3. Byudjet taqchilligi va davlat qarzlari. 4. Soliq tizimi va uning vazifalari. 5. O`zbekistonda byudjet va soliq tizimini takomillashtirish masalalari. O`quv mashg`ulotining maqsadi moliya tizimi, uning asosiy va byudjet mablag`larining shakllanishida soliqlarning o`rni borasidagi bilimlarni chuqurlashtirish. Pedagogik vazifalar: - moliyaning mohiyatini va vazifalarini tavsiflab berish ; - byudjet, byudjet taqchilligi va davlat qarzlarini tushuntirish; - kategoriyalarining mazmuni bilan tanishtirish; - soliq, soliq tizimi va uning vazifalarini bayon qilish; - O`zbekistonda soliq tizimini takomillashtirish masalalari bilan tanishtirish. O`quv faoliyatining natijalari: Talaba: - moliya tizimiga ta‘rif beradi, vazifalarini sanab beradi; - byudjet va byudjet tizimiga ta‘rif berib, uning taqchilligi sabablarini sanaydi; - soliqning mazmunini va vazifalarini aytib bera oladi O„qitish uslubi va texnikasi Binar, esse, O„qitish vositalari Ma‘ruza matni, proektor, vizual materiallar, doska, bo`r O„qitish shakli Frontal, kollektiv, individual O„qitish shart-sharoiti Namunadagi auditoriya 196 3-bosqich. Yakuniy (15 min.) 3.1. Mavzu savollari bo‗yicha umumiy xulosa qiladi. 3.2. Mashg‘ulotda faol ishtirok etganlarni rag‘batlantiradi. 3.3. Mustaqil ish uchun vazifa beradi: ―O‗zbekiston Respublikasi davlat byudjeti qurilmasi mavzuida esse yozib kelishni topshiradi. Seminar mashgulotlari savollarini yozdiradi. 3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi. 1 - ilova Blis-sorov 1. Byudjet tushunchasiga tavsif bering. 2. Byudjet funksiyalari to‗g‗risida gapirib bering. 3. Byudjetning daromadlari tarkibiga tavsif bering. 4. Byudjetni xarajatlari tarkibiga tavsif bering. 5. Moliyaviy resurslar deganda nimani tushunasiz? 6. Moliyaning funksiyalari to‗g‗risida gapirib bering. 2 – ilova Download 8.29 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|