O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

Qayta ishlashga berilayotgan paxta o„lchangan bo„lishi lozim. O„lchov 
vositalari bo„lmaganda ishlab chiqarish potogida ishlanayotgan to„da (1-a 
band) massasi, unga paxta zavodida jamlanayotganda qo„yilgan massa va 
sifat bo„yicha belgilanadi. Qayta ishlov berish uchun olinayotgan paxta (1-b 
band) sifati haqidagi ma‟lumotlar paxtaning 8-XL shaklli pasporti va paxta 

---

117 
zavodida paxta harakatini hisobga olishning 27-XL shakldagi daftari 
asosida yoziladi. 
I-qismning 4-bandida mahsulotning rejali miqdori hisoblangan paxtaning 
konditsion massasi quyidagi tartibda belgilanadi: 
a) quritish-tozalash sexi orqali oqimga qo‗yilmagan paxtaning qo‗lda, 
mashinada va ko‗rak holida terimi bo‗yicha - paxta zavodida jamlanayotganda 
belgilangan massasi; 
b) quritish-tozalash sexi orqali oqimga qo‗yilgan paxtaning qo‗lda, 
mashinada va ko‗rak holidagi terimlari bo‗yicha paxta zavodida jamlanayotganda 
tozalash-quritish sexi chiqindilarini me‘yor bo‗yicha chiqarib tashlab. 
Agar ushbu to‗dadagi paxtani tozalash qandaydir sabab bilan to‗xtatib 
qo‗yilsa, bu zavod bo‗yicha maxsus buyruq chiqarilgan holda rasmiylashtirilishi
shart. Bunda ishlab chiqarishda hisobdan chiqarish uchun paxta miqdori ishlab 
chiqarilgan tola miqdori hisobga olingan holda tolaning rejali chiqishi bo‗yicha 
belgilanadi. Bu to‗dadagi paxtani tozalash davom ettirilishi uchun literlar 
qo‗yilgan holda shu tartib raqami bilan yangi topshiriqnomasi tuziladi. 
Mazkur oyda qayta ishlov berish tugallanmagan paxta to‗dasi tanaffusi 
uchun ham ishlab chiqarish topshiriqnomasi shu tartibda rasmiylashtiriladi. 
Ishlab chiqarish topshiriqnomasining II qismi zavod rejalash bo‗limi 
boshlig‗i tomonidan har bir to‗dadagi paxtani qayta ishlash tugallanganligining 
keyingi kunidan kechiktirilmay to‗ldiriladi. II qismning 1-bandida tegishli
quritish-tozalash asbob-uskunalari orqali potokka qo‗yilgan paxtaning haqiqiy 
miqdori ko‗rsatiladi. quritish-tozalash sexi orqali potokka qo‗yilgan paxtaning 
gardga chiqqan qismi shu paxta miqdori uchun belgilangan me‘yori bo‗yicha qabul 
qilinadi. 
Paxtaning konditsion massasi uni paxta zavodida jamlash ma‘lumotlari 
bo‗yicha belgilanadi. Agar paxta ishlab chiqarishga paxta zavodining quritish-
tozalash sexi orqali berilsa, II - «Paxtadan foydalanish» qismining 2-bandida
uning massasi quritish-tozalash sexi gardlari me‘yor bo‗yicha hisobdan 
chiqarilgan holda ko‗rsatiladi. 

---

118 
Zavod laboratoriyasi ishlab chiqarish topshiriqnomasi II qismining 2-
bandida ushbu to‗dadagi paxta namligi, iflosligi va o‗likdorligi paxta zavodi 
laboranti tomonidan o‗tkazilgan tahlil asosida qayta ishlash oldidan qo‗yiladi. 
Ishlab chiqarish topshirig‗ining II qism 3-bandi rejalash bo‗limi boshlig‗i 
tomonidan 
barcha 
turdagi 
mahsulotlar 
uchun 
axborot 
(raport)lar 
va 
o‗lchovnoma(otves), qabul hujjatlari asosida to‗ldiriladi. 
Paxta tolasi, texnik va urug‗lik chigit, paxta momig‗i, o‗lik aralashgan 
chiqindi, paxtaning kalta momig‗i aralashgan chiqindi haqiqiy massasi bo‗yicha 
5-ustunda, konditsion massasi 7-ustunda ko‗rsatiladi. 
Paxta zavodi hissadorlik jamiyati boshqaruvi raisi xo‗jaliklarning vakolatli 
vakillari bilan birgalikda paxta to‗dasini qayta ishlash tugallanganidan so‗ng ikki 
kundan kechiktirmay qayta ishlash natijalarini barcha bo‗limlarning boshliqlari va 
moddiy-javobgar shaxslar ishtirokidagi amaliy ishlab chiqarish kengashida 
ko‗rib chiqishi va muhokama qilishi lozim. Paxta zavod hissadorlik jamiyati 
boshqaruvi raisi va xo‗jaliklar vakolatli vakillarining paxta to‗dasini qayta
ishlash natijalari haqidagi fikrlari topshiriqnomaning III qismiga yoziladi. 
Chiqqan gard miqdori, mahsulot chiqishi, sifati bo‗yicha belgilangan
ishlab chiqarish topshirig‗i bajarilmagan va ish tartibi buzilgan hollarda, aybdor 
shaxsga zavod bo‗yicha buyruq asosida tegishli chora ko‗rish masalasi keyingi 
kundan kechiktirilmay qarab chiqiladi.
Paxta to‗dasini qayta ishlash natijalari bo‗yicha olingan mahsulotning 
chiqishi, chiqindi yoki qaytmas gardlar, belgilangan topshiriq me‘yoridan farq 
qilgan hollarda,paxta zavodi hissadorlik jamiyati boshqaruvi raisi qat‘iy fikrga 
kelguniga qadar bunday farqqa olib kelgan sabablarni aniqlashi va ularni bartaraf 
etish yuzasidan tegishli choralar ko‗rishi lozim. 
Paxta zavodi hissadorlik jamiyati boshqaruvi raisi va xo‗jalikning vakolatli 
vakili tomonidan tasdiqlangan ishlab chiqarish topshirig‗i kengash bayonnomasi, 
axborot, paxtani qayta ishlashga berish va qayta ishlash hamda tayyor
mahsulotni topshirish o‗lchovnomasi bilan birga paxta zavodi buxgalteriyasiga 
beriladi. 

---

119 
Ishlab chiqarishdan chiqarilgan mahsulot xom-ashyo va tayyor mahsulotlar 
bo‗limi saralovchisi tomonidan paxta tolasi, paxta momig‗i, chigit, o‗lik va
paxtaning kalta momig‗i aralashgan chiqindilari qayta ishlangan har bir
to‗dasi bo‗yicha alohida-alohida o‗lchangan holda qabul qilinishi shart. 
Tolali mahsulotlarning har bir toyida zavod kodi, markasining va toyning 
tartib raqami va o‗rama bilan birgalikdagi (brutto) massasi kilogrammda 
ko‗rsatiladi. 
Ishlab chiqarishdan olingan har bir toyning massasini qayd etish uchun 29-
XL shaklli tayyor mahsulotlar o‗lchovnomasi (otves) qo‗llaniladi. 
o‗lchovnoma (otves)da toyning haqiqiy massasi qayd etiladi. 
o‗lchovnoma (otves) torozibon tomonidan ikki nusxada tuziladi. Birinchi 
nusxasi zavodning xom-ashyo va tayyor mahsulotlar bo‗limiga beriladi, ikkinchisi 
torozibonning o‗zida qoladi. 
Xom-ashyo va tayyor mahsulotlar bo‗limi saralovchi o‗lchovnoma (otves)
asosida toy massasini sertifikatga yozadi va bir kecha-kunduz (sutka)lik ishlab 
chiqarish haqida ma‘lumot tayyorlaydi. 
Bir kecha-kunduzda presslangan tola ishlab chiqarilishi to‗g‗risidagi
ma‘lumotnoma (30-XL shakl) hamda paxta momig‗i va o‗lik va paxtaning kalta 
momig‗i aralashgan chiqindilarning bir kecha-kunduzda ishlab chiqarilishi 
haqidagi ma‘lumotnoma (31-XL shakl) shu mahsulotlarning har qaysi brigadada
bir kecha-kunduzda ishlab chiqarilishini hisobga olish uchun to‗ldiriladi. Paxta 
tolasi, paxta momig‗i va chiqindilarning haqiqiy miqdori ko‗rsatiladi. 30-XL va 
31-XL shakllar bo‗yicha ma‘lumotlar zavodning xom-ashyo va tayyor mahsulotlar 
bo‗limi saralovchisi tomonidan ikki nusxada tayyorlanadi. 
Birinchi nusxasi zavodning rejalash bo‗limiga, ikkinchisi buxgalteriyaga
beriladi. 
Ishlangan har bir paxta to‗dasi bo‗yicha paxta tolasi, paxta momig‗i,
o‗lik va paxtaning kalta momig‗i aralashgan chiqindilarning ishlanishini hisobga 
olib borish uchun zavoddagi xom-ashyo va tayyor mahsulotlar bo‗limi 
saralovchisi paxta tolasi, paxta momig‗i va chiqindilarning 32-XL shakl bo‗yicha

---

120 
ishlanishi haqida axborot (raport) tayyorlaydi. 
Axborot (raport) har bir to‗dadagi paxtani tozalash tu-gallangach,ishlab 
chiqarishdan olingan mahsulot o‗lchovnomasi (otves) asosida ikki nusxada 
tayyorlanadi. Uning bir nusxasi ishlab chiqarish topshiriqnomasi (28-XL shakl) 
dagi tegishli qismlarni to‗ldirish uchun o‗lchovnoma (otves) bilan zavodning
rejalash bo‗limiga, so‗ngra rasmiylashtirilgan hujjatlar va ishlab chiqarish 
topshiriqnomasi bilan buxgalteriyaga o‗tkaziladi. 
Qayta ishlov berilgan paxtaning navlari bo‗yicha va ishlab chiqarishdan 
olingan paxta tolasi hamda qo‗shimcha mahsulot (chigit, momiq, tolador 
chiqindilar) miqdori va qiymatini hisobga olish uchun zavod buxgalteriyasida 
tayyor mahsulotlar chiqishini hisobga olish daftari (33-XL shakl) to‗ldiriladi.
Unga qaydlar 28-XL shaklli ishlab chiqarish topshiriqnomasi va ishlab
chiqarishdan qabul qilingan mahsulotlar uchun 32-XL hamda 45-XL shaklli 
axborot (raport)lar asosida qo‗yiladi. 
Tayyor mahsulotlar chiqishni hisobga olish daftari ishlangan paxta 
tolasining har bir sanoat, seleksiya navi va tipi uchun butun yil mobaynida
yozuvlar e‘tiborga olingan holda alohida shaxsiy hisob (schyot) ochiladi. 
Mahsulotlar hisobi konditsion massasida olib boriladi. Ularning qiymati ulgurji 
baholar bo‗yicha hisoblanadi. Ishlab chiqarishdagi gardlar miqdori paxta va 
chiqarilgan hamma mahsulotning konditsion massasidan kelib chiqib, hisob-kitob 
yo‗li bilan belgilanadi.