O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

IV BOB. ISHLAB CHIQARISHNI TEXNIK VA TEXNOLOGIK 
TASHKIL ETISH 
 
4.1 Yangi texnikani yaratish va o„zlashtirish 
 
Ishlab chiqarishni texnikaviy rivojlantirish va tashkil qilish rejasining asosiy 
vazifasi ishlab chiqarishga fan va texnika yutuqlari hamda ilg‗or tajribani joriy 
qilishni tezlashtirish, ishlab chiqarishning texnikaviy va tashkiliy darajasini 
ko‗tarish, 
uning 
samaradorligini 
oshirish, 
texnologiya 
jarayonlarini 
takomillashtirish, mahsulot sifatini yaxshilash, jahon bozorida raqobat qila 
oladigan yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishga erishish, mahsulotni o‗z 
vaqtida yangilab turish, ishlab chiqarishning to‗xtovsiz o‗sishini ta‘minlash va 
iste‘molchilarning ehtiyoj va talablarini to‗la-to‗kis qondirishga erishishdan 
iboratdir. 
Ilmiy- texnika taraqqiyotini yuksaltirish – bozor munosabatlarini sharoitida 
ishlab chiqarish samaradoriligini oshirishning asosiy omili sanaladi. 
To‗qimachilik mashinasozligi tarmog‗ida ilmiy – texnika taraqqiyotining 
roli shundaki, ushbu tarmoq korxonalari yaratadigan zamonaviy dastgohlar, 
to‗qimachilik mashinalari iste‘molchilarining keng iste‘mol mollariga bo‗lgan 
ehtiyojlarini to‗laroq qondirishda muhim o‗rin tutadi. CHunki, eski asbob-
uskunalar bilan yuqori sifatli jahon andozalariga mos raqobatbardosh keng xalq 
iste‘moli mollarini ishlab chiqarib bo‗lmaydi. 
So‗nggi yillarda iste‘molchilar didi va istagida keskin o‗zgarishlar 
kuzatilmoqda, bundan tashqari, ayniqsa, aholining «yoshlar» qatlamida modaga 
nisbatan talabi kundan – kunga oshib bormoqda. Bu jarayon keskinlashishiga 
raqobat muhiti ham sezilarli o‗z ta‘sirini ko‗rsatib, mamlakatimiz iste‘mol 
bozoriga zamonaviy chet el firmalari mahsulotlari kirib kelmoqda. 
Engil sanoatda yangi xom-ashyo va texnologiya turlarining paydo bo‗lishi 
hisobiga ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar assortimenti kengaymoqda. Mahsulot 
assortimentining kengayishi mahsulot hajmining ortishiga qaraganda ustun 

---

101 
darajada ro‗y bermoqda. Binobarin, to‗qimachilik va engil sanoatlar uchun asbob-
uskuna hamda dastgohlar assoritmenti ham mos ravishda oshishi kuzatiladi. 
To‗qimachilik dastgohlari o‗zining yuqori murakkab konstruktorlik 
echimiga egaligi bilan ajralib turadi. Masalan, yigiruv, eshuvchi va boshqa shu 
kabi dastgohlarda shunday ishchi qismlari uchraydiki, ularning minutiga aylanishi 
yuzlab, minglab sonni tashkil etadi. To‗quv va trikotaj dastgohlarida sekundning 
yuzdan bir ulushi aniqligida ishlaydigan avtomatik mexanizmlar o‗rnatilgan.
Harakatdagi to‗qimachilik dastgohlari foydali ish koeffitsienti stanoksozlik, 
transport tarmoqlariga nisbatan 1,5-2 marta ko‗pdir. To‗qimachilik sanoatida talab 
qilinadigan mashinalardan foydalanishdagi ishonchlilik darajasi boshqa saonatning 
qayta ishlovchi tarmoqlariga nisbatan 50-70% ga yuqoridir. 
YUqorida sanab o‗tilgan sabablar to‗qimachilik mashinasozligida ilmiy-
texnik ta‘minotni yuqori darajaga ko‗tarish va uni sifat jihatdan yanada 
kengaytirishni talab etadi.