O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

4.3 Ixtiro va ratsionalizatorlik faoliyati. Ishlab chiqarishni 
konstruktorlik tayyorlashni tashkil etish 
 Ixtiro va ratsionalizatorlik faoliyati. Ilmiy – tadqiqot institutlari va 
korxonalarda ixtiro va ratsionalizatorlik ishlarini tashkil etish ratsionalizatsiya va 
ixtirochilik byurosi (RIB) va patent – litsenziya xizmati orqali amalga oshiriladi. 
Bo‗linma va alohida bajaruvchilar texnik ijodiyotning asosiy yo‗nalishlari reja – 
mavzularini ishlab chiqadilar, ixtirochilar va ratsionalizatorlarga tegishli hujjatlarni 
rasmiylashtirishga yordam ko‗rsatadilar, ularga mualliflik huquqini birkitish, 
ishlanmalarni ishlab chiqarishga tadbiq etish, mukofotlarni olishni tashkil etadilar. 
Yangilik ochish – bu moddiy olamda oldin umuman bo‗lmagan ob‘ektiv 
amal qiladigan qonuniyatlarni, xsusiyatlarini, hodisalarni izlab topishdir. 

---

105 
Ixtiro – bu ijobiy samara beradigan xalq xo‗jaligi, ijtimoiy – madaniy yoki 
mamlakat mudofaa qobiliyatini mustahkamlash sohalarida yangi va umuman farq 
qiladigan masalani texnik echimini topish hisoblanadi. 
Ratsionalizatorlik taklifi – mahsulot konstruksiyasi, ishlab chiqarish 
texnologiyasi va qo‗llaniladigan texnologiya yoki material tarkibi o‗zgarishini 
nazarda tutadigan korxona uchun yangi hisoblangan va rasmiylashtirishga berilgan 
texnik echim hisoblanadi. 
Sanoat nusxasi – mahsulotning texnik va estetik xususiyatlar birligini 
ta‘minlaydigan yangi, sanoat uslubi bilan ishlab chiqarishga muvofiq keladigan 
badiiy echim hisoblanadi. 
Tovar belgisi - o‗rnatilgan tartibda ro‗yxatdan o‗tgan bir xil mahsulot ishlab 
chiqaruvchi bir korxonaning boshqasidan farqliligini ko‗rsatuvchi belgidir. 
YAngilik mualliflariga diplom, ixtiro mualliflariga esa patent yoki mualliflik 
guvohnomalari beriladi.